Vîrusê Korona û Sole

Xeberan de behs beno ke Kurdistanê Başûrî de hetanî nika 340 kesî bi janê vîrusê korona kewtê. Nînan ra 312 kesî biyê weş, tedawîya 24 kesan zî dewam kena. Tenya Silêmanîye de 5 kesî merdê. Esas, nîsbet bi welatanê bînan Îraq de merg zaf tay o, pêro piya qasê 60 kesî merdê.

Vizêrî mi yew hevalê xwu yê ke unîversîteyêkê Başûrî de akademîsyen o dir qisey kerd. Mi rewşa ucayî persa. Hevalê mi va “Ti zanê çi semed ra Başûr de û Îraq de nîsbetê mergî tay bi?” Mi va “Çi ra?” Va “Doktorî vanê, seba ke şarê tiyayî zêde sole weno, coka merg tay bi. Çimkî sole goştê merdimî şidênena, vera nêweşîyan de muqawemetê wicûdî pêt kena. Şarê Ewropa zaf tay sole weno, coka înan de nîsbetê mergî zêde bi…”

Ez doktor nîya, derheqê fayde yan zerarê sole de tu fikrê mi çin o. La dades serrî ra vêşêr o ke keyeyê ma de sole zaf tay yena bikarardiş, hema ke dîrhemêk dekenê miyanê werdî. Ma şeker zî zaf tay bikar anê. Nika, eger ez çiyo bineyke şor biwerî, tavilî tansîyonê mi wurzeno.

Zemanêk, wexto ke ma dewe de bî, yeno mi vîr, pîlanê ma vatêne “Eke ma sole nêdê pes û dewarî, nêweş kewenê. Heywano ke mirdî sole nêwero, damarê ci benê sist, qewet tede nêmaneno.” Ancî, vatêne “Pes û dewaro ke mirdî sole nêwero tehm goştê ci de çin o.”

Dewe de, tayê tehtê hîrayî wina duz naybî kerrayan ser, ci ra vatêne “solesen”. Ez vana qey hîna zaf wesarî, pancês rojan ra yan zî hewte ra reyêk sole rişnayne tehtan ser. Pes û dewarî a sole ziwan kerdêne, heme liştêne. Pîlanê ma vatê “Eger heywan sole biwero, bêke biçero, şêro awe ser, zêde awe bişimo, sole ginena piro.” Eno semed ra, badê ke sole biwerdêne, ma qasê saetêk çerênayne heme berdêne çem, awe ser.

Ma hende qîmetê sole zanayne, eke ma bişiyêne yaban, muheqeq tewreyê ma de yan cêbê ma de tayê sole biyêne. Ma sereyêk piyanz û tayê sole dekerdê tewreyê xwu, yaban ra, ma şîlê piyanzî cenayne sole ro û pê nan werdêne. Hende weş bi ke qet mevajê. Yan zî, eke yaban de, ma kufkarikî bidîyêne, ma adir kerdêne we, kufkarikî qelbapey nayêne komirî ser, tayê sole rişnayne hetê perdeyînî ser. Her ke biyêne germin û peyşayne, a sole zî tede helîyayne. Ez vana qey tu çiyêk qasê kufkarikanê hetê ma weş nîyo.

Werdo bêsol de tu tehm çinê bi. Heta ke, yew sanika ma estbî, derheqê qîmetê sole de bî. Vatêne hîrê keynayê paşayî estbîyê. Rojêk paşa veng dano keynayanê xwu, yew bi yew înan ra perseno ke keynayî qasê çî babîyê xwu ra hes kenê. Yewe vana “Ez qasê zerrnî to ra hes kena.” Yewe vana “Ez qasê sîmî to ra hes kena.” A qije zî vana “Ez qasê sole to ra hes kena.” Paşa keynaya qije ra hêrs beno, vano “Sole çi ya ke!”

Zemanê înan yeno, keynayî zewicîyenê, her yewe şina welatêk. Nat zeman wet dewran, rojêk paşa şino beno meymanê keynaya qije. Keyna werd pewjena la sole nêerzena ci. Paşa werd weno, ageyreno keynaya xwu ra vano “Werdê to bêsol bi, tu tehm tede çinê bi!” Keyna vana “To dî, mi to ra va ‘Ez qasê sole to ra hes kena’, ti heridîyayî. Biewnî, eke sole werd de çinê bo, tehm tede çinê yo.” Paşa heq dano keynaya xwu, ci ra uzrê xwu wazeno.

A bi eno qeyde, verê cû ma sole ra zaf hes kerdêne. Ez nêzana doktorî nika vanê se, la pîlanê ma vatêne nano bêsol de qewet çin o!