Roşan Lezgin

Wexto ke ez înşatan de şixulîyayêne, kitabanê binê balişnaya mi ra yew zî kitabê Walter Benjaminî (1892-1940) “Son Bakışta Aşk” bi. Eno kitab 1995 de Metis Yayınları ra weşanîyayo. Seba ke miyanê toz û tobarê înşatî de qabê înan qirêj nêbê, o wext mi kitabê xwu bi naylono şefaf qab kerdêne. Eno kitab zî tede, zafê înan hema zî wina qabkerde kitabxaneyê mi de yê. Cuya Walter Benjaminî zî zaf balkêş a. Sey tutê yew keyeyo cihûd ke asîmîle biyo 15 temûz 1892 de Berlîn de yeno dinya. 1924 de şino Frankfurt. Uca Theodor W. Adorno (1903-1969) û Siegfried Kracauerî (1889-1699) şinasneno. Serra 1930 de bi tesîrê Ernst Bloch (1885-1977), Theodor W. Adorno û Bertolt Brechtî (1898-1956) xwu dano nizdîyê fikrê Marksîzmî, enê ser o sosyalîstê nasyonalî 1933 de ey surgun kenê. Dima, yew nuşteyê ey ser o 1939 de zî hemwelatîya Almanya ra vejenê. Badê ke almanî Fransa dagîr kenê, 1940 de Gestapo erzeno keyeyê ey ser, coka Parîs ra remeno şino başûrê Fransa bajarê Portbou yê Spanya, la pê hesyeno ke po...

Padîşa pê hesyeno ke welatê ci de yew xort esto, panc gamî dûrî ra derzînî erzeno, qirmê dare wa çikneno. Dima, eynî ca ra layî erzeno qula derzînî ra viyarneno. Padîşa vano “Ê xortî biyarê, wa hunerê xwu binawno ma zî” Şinê anê. Xort verê çimê padîşayî de, panc gamî dûrî ra derzînî erzeno, eynî sey rime qirmê dare de çikneno. Dima, sereyê layî fekê xwu de keno hî, miyanê her di giştanê xwu de tadano, baş keno tîk û erzeno, layî zî qula derzînî ra viyarneno. Padîşa emir dano vano “Biberê pancas qamçî bidê piro û panc hebî zerdan bidê ci, wa şêro!” Benê pancas qamçî danê piro, hal ra fînenê. Dima panc hebî zerdan danê ci, şirawenê. La milet meraq keno, vanê “Padîşa, to çi ra xort da kuwayiş, perîşan kerd, dima zî panc hebî zerdî dayî?” Padîşa vano “Neke panc gamî, pancas gamî dûrî ra zî derzînî bierzo û dare wa biçikno, kêrê çiyêk nîno. Seba ke emrê xwu wina yew karê bêfayde de xerc kerdo, pancas qamçî heq kerdî. Badê werdişê qamçîyan, beno ke xwu rê bi ê zerdan yew meşgûlîyeto newe biv...

Xebata ziwanî de tecrubeyê miletanê bînan ra xeberdar biyayiş, îstîfade kerdiş zaf baş o, la motamot teqlîd kerdiş raşt nîyo. Çimkî her milet îhtîyac û şert û îmkananê xwu gore û ancax bi qabilîyet, zanayiş û metodanê mexsûsê xwu bixebitîyo. Eke merdim bala xwu bido xebatê ke miletanê bînan ziwanê xwu ser o kerdê, feydeyê xwu beno. Coka ma bineyke bala xwu bidin xebatanê tirkî ser, dima zî tayê hetan ra xebata standardkerdişê kirdkî munaqeşe bikin baş beno. Ziwan de Safkerdiş Xebata safkerdiş (özleştirme) û standardîzekerdişê tirkî destpêkê seserra 20. de hetê edîban û roşinbîranê tirkan ra bi hîsanê neteweperestîye dest pêkerd. Ronayişê Tirkîya ra pey, bitaybetî qebûlkerdişê alfabeya latînî (01.11.1928) ra dima, binê hîmaye û serpereştîya Mistefa Kemalî de tirkî ser o xebatêka zaf pête dewam kerde. Labelê rîyê ziwanî ser o tetbîqkerdişê nîjadperestîye (ırkçılık) ra, esas wuşkîya Mustafa Kemalî ver nêeşkayî hende mesafe bigîrê, bitaybetî serranê 1930an de, hetanî mergê Atatürkî dekew...