Roşan Lezgin

Şarê ma yê bajarî, siyaset yan zî sewbîna çiyan ser o kombiyayişan kenê, semîner, panel, konferans, sempozyum, kongre û sn. tertîb kenê. Helbet verê cû ra wext, yanî roje, saete û deqa zî diyar kenê. Labelê mi hema nêdîyo tu aktîvîte wextê xwu de dest pê kerdo. Ancî, ma vajin kesêk randewû dano ke filan ca û saete de şima do yewbînî bivînê. Ti zî şinê cayê pêvînayişî labelê merdimê to, eger bêro, nîm saete-saetêk badê pey ancax yeno. Mi fekê zaf kesan ra şinawito. Seba ke kurdê ma enê edetê xwu Ewropa de zî dewam kenê, coka ewropijî êdî kewtê xûyê înan ser. Wexto ke kurdê ma randewû danê, ewropijî persenê vanê “Randewûyê kurdan yan randewûyê ewropijan?” Yanî eke “randewûyê ewropijan” bo, tenya panc deqayî heqê ereykewtişî esto, çimkî randewûyê ewropijan gore eke panc deqayî viyartî mesela qedîyena, randewû îbtal beno. Labelê “randewûyê kurdan”, mimkun o ke nîm saete, saetêk, saet û nîm, di saetî zî erey bikewo. Emser semedê sempozyumêk ez şibiya Zaxo. Roja badê ke sempozyum qedîya, ma ...

Tajî nano arwêşî dima, keno-nêkeno nêeşkeno biqefelno. Hal ra keweno, vindeno. Arwêş zî ey ra wet vindeno. Tajî arwêşî ra vano “Ez xwu û to de heyret menda! Gewdeyê mi çend qatê gewdeyê to, lingê mi linganê to ra dergêr, her gama mi qasê çend gamanê to. La mi fam nêkerd ez senî nêeşkaya to biqefelnî?” Arwêş vano “Çiyo ke fam nêbo çin o. Ti semedê keyfê wayirê xwu vazdanê. Ez tersê ruhê xwu ver vazdana.”

Yew babî û laj benê. Babî çi vano, laj tam eksê ci keno. Mesela, eke babî vajo “Lajê mi, ronişe.” Laj wurzeno payanî. Eke vajo “Lawo, wurze xwu ser!” Laj nişeno ro. Babî ewnîyeno ke laj her çî tam eksê ci keno, êdî o zî eksê ci vano. Mesela, eke bi lajê xwu karêk bido kerdiş, vano “Ewro arişê ma mebe arêye de metehne û meyare.” Tabî laj eksê vateyê babîyê xwu keno, şino ariş beno arêye de tehneno, ardanê xwu gêno ano keye. Ma vajin, babî wazeno lajê ci şiro paleyî bikero, vano “Lawo, ewro xwu rê keye de rakuwe, vaşturî megêre meşo filan hêga de hetanî şan paleyî meke.” Laj tam eksê vatşişê babîyê xwu keno, vaşturîya xwu gêno şino, serê sibayî ra hetanî şan paleyî keno. Kar û halê babî û pî bi eno qeyde yo, emrê xwu bi eno hawa viyarnenê. Êdî babî beno extîyar, hêz ra keweno. Rojêk babî lajê xwu ra vano “Lawo ez şina filan dewe, ti mi dir meye.” Laj ancî eksê babîyê xwu keno, tedir şino. Serê rayirê înan de yew çemo pîl esto. Wesar o, variş zêde yo, vewre helîyena, awe zaf a. Çem wuri...

Tiya Diyarbekir de yew galerîdaro şinasî estbî, hîna zaf karê erînayiş û rotişê kamyonan kerdêne. Ge-ge ez zî şiyêne buroyê ey de roniştêne, ma çay şimitêne, suhbet kerdêne. Rojêk ma çend kesî buroyê ey de yê, tayê merdiman reyêk de çar hebî kamyonî semedê rotişî ardî. Eslê xwu de kamyonî heme yê yew merdimî bî. Tenya yew kamyone de şoferêk şirîkê çarine ra yewî bi, yanî wayirê yew tekerî bi. Merdimo wayirê kamyonan hewteyêk verê cû şibi rehmet. Lajê camêrdî çinê biyê, çar keynayê ey estbî, her çar zî zewicîyaye bî. Senî ke tazîye qediyena, şofero ke şirîkê çarine ra yewê kamyonêk bi û her çar zamayanê mêrikî her çar kamyonî ardbî galerîdarî het, dayêne rotişî ver. Axir badê ke her çar bacenaxî şî, o şofero ke wayirê yew tekerî bi, ma rê behsê wayirê kamyonan kerd. Camêrdî senî mesela qisey kerde, ez zî nika tiya neqil kena. Va “Eno merdim dewanê ma yê koyan ra yo. (Şoferî nameyê dewe zî va, la ez nêwazena binusnî.) Neke tenya enê çar kamyonê ey estê, dewe de gelêk erazî, pes û dewar, ...

Şêrko Bêkes (1940-2013) tenya şaîr nîyo, hîna zaf xebata “ pêtûkirdinî soranî ” de wayirê rolêkê muhîmî yo. Coka entelektuelê soranî wexto ke behsê averşiyayişê diyalekta soranî kenê, vanê “ Şêrko Bêkesî ra ver û Şêrko Bêkesî ra pey ” û bi eno qeyde di dewreyan de bala xwu danê soranî ser. Soranî de termê “pêtûkirdin” yeno manaya “safkerdiş”î, seke bi tirkî vanê “özleştime”. Kurdê ma yê soranî seba ke raşteraşt marûzê zilmê ereban mendê coka alerjîyê înan yê vera çekuyanê erebkî de zaf zêde yo. Şêrko Bêkesî û entelektuelanê badê ey, miyanê soranî ra vetişê çekuyanê erebkî sey xebata safkerdişê (pêtûkirdin) ziwanî dî û bi radîkalî tetbîq kerde. Labelê xebata înan hîna zaf hîssî bî, îlmî nêbî. Mesela, çekuya “ qanûn (κανων)” bi eslê xwu yûnankîya verîne ra ya, uca ra kewta zaf ziwanan, helbet kewta kurdî miyan zî, feqet Şêrko Bêkesî û înan seba ke ena çeku erebkî de dîya coka soranî ra veta û herinda ci de çekuya mogolî “ yasa ” girewta. Sorananê ma yê Silêmanî herinda çekuyanê erebkî d...