Siya Bêdengiyê

“Siya Bêdengiyê” xebatanê min ê tercumeyî ra kitabo tewr verîn o. Tede 19 hebî hîkayeyî estê: Errik, Otomobîla di Rê de, Hespê Kumêt, Bi Qasî Buhustekî be, Endîşe, Min Bêrîya Bêhna Zebeşan Kiriye, Hesenê Gelîboluyî, Ez ê Şîna Te Negrim, Yê li Baxçe, Îtîrafkar, Rojîn, Dayîka Hîvda, Bajarê Biperî, Histrên Min ên Reşik, Xwişka Min a Mezin bû, Xwezî li Çardeheyvê Bimrama, Li Nav Qata Bilind, Hêjayî Her Tiştî bû, Tifû Teres

Hema vajêne, tirkîya înan û kurmancî piya çap bî. Tirkîya kitabî bi nameyê “Suskunun Gölgesinde” İletişim Yayınları Îstanbul de payizê 2001î de çap kerd, kurmancî zî aşmêk yan di aşmî badê cû, Weşanên Aram Îstanbul de çeleyê 2002 de çap kerd.

Sebebo ke her di eynî wext de çap bî zî eno bi. Serranê 1990an de meraqê mi şibi kurmancî ser, mi vatêne gereka ez zaf rind kurmancî bimûsî, qisey bikerî û binusnî. Ê wextan ez zaf kurmancî ser o xebitîyaya. Eynî wext de mîyanê ma wendoxanê edebîyatî de yew munaqeşe estbi. Ma vatêne edîb û nuştoxê sey Yaşar Kemal, Hicri İzgören, Bejan Matur, Metin Kaygalak, Suzan Samancı û hema zaf kesê bînî ke bi eslê xwu kurd ê, çira bi tirkî nusnenê, gereka bi kurdî binusnê. Eke enê edîban yan nuştoxan cayêk de şiîrî biwendêne yan suhbet bikerdêne, ma înan ra persayêne vatêne “Şima çira bi kurdî nênusnenê?”

Wesarê serra 1999 de, weçînayişanê mehelî de beledîyeyê Diyarbekirî pêro kewtî destê Hadepî. Di serrî badê pey înan dest pêkerd, festîvalê kultur û hunerî organîze kerdî. Festîvalê Kultur û Hunerî yê Diyarbekirî o Yewin 16.05.2001-03.06.2001 de virazîya. O wext beledîye festîvalan de hîna zaf veng dayêne tirkan. Dima veng da êyê ke kurd ê la bi tirkî nusnenê. Enê festîvalan de zî temaşekaran, wendoxan û heskerdoxanê edbîyatî persayêne vatêne “Şima çira bi kurdî nênusnenê?” Înan zî vatêne “Kurdî sey ziwan qîmê edebîyatê ma nêkena.” Yanî vatêne kurdî ziwanêko prîmîtov o, ziwanê dewijan o. Ma edebîyatêko modern virazenê, kurdî qîmê ma nêkena...

Nînan ra ver, mi semedê rojnameyê Azadîya Welatî Suzan Samancı dir yew roportaj kerdbi. O wext min û aye meselaya nênuştişê bi kurmancî ser o zaf munaqeşe kerd. Aye va “Kurmancî qîmê edebîyatê mi nêkena. Ez modern nusnena.” Mi zî va “Kurmancîya to zeîf a, neke kurmancî bi xwu!” Aye roportaj de mi dir bi tirkî qisey kerd, mi dima qiseykerdişê aye tada kurmancî ser û rojnameyî rê şirawit. Mi yew hîkaye zî ci ra waşte, mi va “Ez tercumeyê kurmancî kena, dê hela bivîne, kurmancî qîmê edebîyatê to kena yan nê?” Mi yew hîkaye tercume kerde. Zaf weşê aye şî. Va “Tirkî ra weşêr a.” Dima çend hîkayeyê bînî zî dayî mi, va “Ti tercume bike, wa bi eno qayde kurmancîya mi aver şêro, ez êdî bi kurmancî nusnena.” Bi eno qayde, heta ke aye dosyaya tirkî temam kerde, kurmancîya hîkayeyan zî temam bî.

Tercumeyê kitabî bi kurmancîyêka zaf tebiî û dewlemende ame meydan, zafê rêzan eynî sey misrayanê şiîîre yê. Gerçî redaktorê Weşanên Aramî ziwanê mi de kaykerdo zî la ancî kam waneno ci ra keyf gêno. Yeno mi vîr, reyêk Rohat Alakomî mi ra va “Eno tercumeyê to, kurmancîya zafê nuştoxanê kurmancan ra weşêr kurmancî yo.” Suzane êdî şîyêne kamca, enê hîkayeyê ke mi tadayê kurmancî wendêne coka kesî ci ra nêpersayêne nêvatêne ti çira bi kurdî nênusnena.

Kitab wexto ke çap bi, gereka rîpelê 1. de yan rîpelê 3. de sey tercuman nameyê mi binê nameyê nuştoxe de binuştêne, la mi ewnîya tenya qismê jenerîkî de nuşto. Yanî wendoxî hende lez ferq nêkenê ke yewna kesî kitab tirkî ra tercume kerdo! Xulase, o wext ma hema zaf naşîn û xeşîm bî. Hisîyatê ma tenya o bi ke wa kurdî de yew edebîyat virazîyo.

Suzan Samancı, Siya Bêdengiyê, Wergerandina ji tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanên Aram, Îstanbul 2001, 108 r.