Tewrat de nameyê “Zaza”
Tewrat de sey kitabê 13. kitabê Tarîx-I de qismo ke Ademî ra heta Îsraîlî (Yaqûb pêxamberî) û badê ey nameyê baban rêz benê, cayêk de nameyê merdimêk sey “Zaza” viyareno. Tayê kesê ke bi enê malumatî hesyenê, bê delîl û îsbat vanê "Nameyê zazayanê ma Tewrat de viyarto." Labelê mumkin o ke telafuzê nameyê “Zaza”yî ke Tewrat de viyareno û çekuya “zaza” ke ma şixulnenê qet pênêmano. Xwura tarîx de tu malumato ke nîşan bido yan îşaret bikero ke zazayê ma neslê enê Zazayê yahûdî ra ameyê zî cayêk de çinê yo.
Nameyê "Zaza" ke Tewrat de vîyareno, sey nameyê şexsî ayeta 33. ya beşê 2. yê kitabê Tarîx-I de çarçewaya hûmaritişê nameyanê baban û lajan de viyareno. Eno merdim duwês lajanê Îsraîlî ra neslê Yahûdayî ra lajê Yonatanî yo.
Nameyê "Zaza" ke Tewrat de vîyareno, sey nameyê şexsî ayeta 33. ya beşê 2. yê kitabê Tarîx-I de çarçewaya hûmaritişê nameyanê baban û lajan de viyareno. Eno merdim duwês lajanê Îsraîlî ra neslê Yahûdayî ra lajê Yonatanî yo.
Seba ke mesela baş fam bibo, ma sere ra neqil bikin. Kitabê Tarîx-I de hûmaritişê nameyê baban wina dest pêkeno:
"1.1. Adem, Şît, Enoş,
1.2. Kenan, Mahalalel, Yeret,
1.3. Hanok, Metuşelah, Lemek,
1.4. Nûh. Lajê Nûhî: Sam, Ham, Yafet.
1.5. Lajê Yafetî: Gomer, Magog, Meday, Yawan, Tuwal, Meşek, Tiras.
1.6. Lajê Gomerî: Aşkenaz, Dîfat, Togarma.
1.7. Lajê Yawanî: Elîşa, Tarşîş, Kîttîm, Rodanîm.
1.8. Lajê Hamî: Qûş, Misrayîm, Pût, Ken'an.
1.9. Lajê Qûşî: Sewa, Hawila, Sawta, Ra'ama, Sawteka. Lajê Ra'amayî. Şewa, Dedan.
1.10. Bi nameyê Nemrûd yew lajê Qûşî bi. Bi mêrxasîya xwu dinya de veng dabi.
1.11-12. Misrayîm kalikê Kaslûhan û Keftoran bi ke, ê zî kalikê Lûdan, Anaman, Lehawan, Maftuhan, Patrusan û Filîstan bî.
1.13-16. Lajo verên yê Ken'anî babîyê Sîdonî û kalikê Hîtîtan, Yewusan, Amoran, Girgaşan, Hîwîyan, Arkan, Sinan, Arwatan, Semaran û Hemayan bi. (Sîdon kalikê Saydayijan o.)
1.17. Lajê Samî: Elam, Asûr, Arpakşad, Lûd, Aram, Ûs, Hûl, Geter, Meşek.
1.18. Arpakşad babîyê Şelahî bi: Şelahî ra Ever bi.
1.19. Di lajê Everî bî. Nameyê yewî Pelek bi, çimkî rîyê dinya de însanî zemano ke o ciwîyayêne de cêra abirîyayî. (Pelek, îbrankî de yeno manaya abirîyayişî)
1.20-23. Yoktan kalikê Almodat, Şelef, Hasarmawet, Yerah, Hadoram, Uzal, Diklay, Ewal, Awîmael, Şeway, Ofir, Hawîlay û Yowawî bi. Nê heme cisnê Yoktanî ra bî.
1.24 Sam, Arpakşad, Şelah,
1.25 Ewer, Pelek, Reu,
1.26 Seruk, Nahor, Terah, 1.27 Avram (Îbrahim)."
Tewrat de Ademî ra heta Nûhî, ancî Nûhî ra zî heta Îbrahîmî babî wina rêz bîyê. Tîya ra pey rêzila nameyê sulale hîna sehîh asena.
Tîya de ma yew nuqta îşaret bikin. Eke zemanê Pelekî de însanî cêra abirîyayê, eno wextê viraştişê Birca Babîlî biyo. Tarîxnasî vanê, teqrîben tîya ra panc hezarî serrî verê cû Birca Babîlî virazîyaya.
Tewrat de neslê Îbrahîmî winî dewam keno:
"1.28. Lajê Îbrahîmî: Îshaq, Îsmaîl.
1.29. Cisnê Îsmaîlî: Lajo verên yê Îsmaîlî Nevayot. Dima Kedar, Adbeel, Mîwsam,
1.30. Mişma, Duma, Massa, Hadat, Tema,
1.31. Yetûr, Nafîş, Kedema yenê. Enê lajê Îsmaîlî bî.
1.32. Lajê carîyaya Îbrahîmî Ketura: Zimran, Yokşan, Medan, Mîdyan, Yişbak, Şuah. Lajê Yokşanî: Şewa, Dedan.
1.33. Lajê Mîdyanî: Efa, Efer, Hanok, Avîda, Elda'a. Enê heme cisnê Ketura ra bî.
1.34. Îshaq lajê Îbrahîmî bi. Lajê Îshaqî: Esav, Îsraîl [Yaqub].
1.35. Lajê Esavî: Elîfaz, Reuel, Yeuş, Yalam, Korah.
1.36. Lajê Elîfazî: Teman, Omar, Sefi, Gatam, Kenaz û Amaleko ke Tîmna ra ame dinya.
1.37. Lajê Reuelî: Nahat, Zerah, Şamma, Mizza."
Beşê 2. yê kitabê 13. yê Tewratî Tarîx-I de nameyê duwês lajanê Îsraîlî yanî lajê Yaqûb pêxamberî estê:
"2.1. Lajê Îsraîlî enê yê: Rûben, Şîmon, Levî, Yahûda, Îssakar, Zevûlûn,
2.2. Dan, Yûsuf, Benyamîn, Naftalî, Gad, Aşer."
Tîya ra pey nameyê cisnê Yahûdayî hûmarîyenê:
"2.3. Lajê Yahûdayî: Er, Onan, Şela. Keynaya Şuayê Kenanijî nê her hîrê lajî Yahûdayî rê ardî dinya. Lajo ewilîn yê Yahûdayî Er çimê Rebî de xirab bi. Coka Rebî o kişt.
2.4. Veyva Yahûdayî Tamare ci rê Peres û Zerah ardî dinya. Pêro piya panc lajê Yahûdayî estbî.
2.5. Lajê Peresî: Hesron, Hamûl.
2:6 Cisnê Zerahî: Zîmrî, Etan, Heman, Kalkol, Darda. Pêro piya panc tenî bî.
2.7. Akano ke meselaya eşyayê ke seba çinêkerdişî nezr bîyê de Rebî rê îxanet kerd û Îsraîl berd helak.
2:8 Lajê Etamî: Azarya.
2:9 Lajê Hesronî: Yerahmeel, Ram, Kalev.
2:10 Amminadav lajê Ramî bi. Sermîyanê Yahûdayîyan Naşon lajê Ammînadavî bi.
2:11 Salma lajê Nahşonî bi. Boaz yê Salmayî,
2:12 Ovet lajê Boazî, Îşay lajê Ovetî bi.
2:13 Hewt lajê Îşayî bî: Ewilîn Elîav, diyin Avînadav, hîrêyin Şima,
2:14 çarin Netanel, pancin Radday,
2:15 şeşin Osem, hewtin Dawid.
2.16. Wayê ey Serûya û Avîgayîl bî. Hîrê lajê Serûya estbî: Avîşay, Yoav, Asahel.
2.17. Avîgayîla ke Yeterê Îsmalîlî dir zewicîya Amasa ard dinya.
2.18. Kalevê lajê Hesronî, cînîya ey Azûva ra û Yerîote ra lajê ey ameyî dinya. Lajê ey ke cînîya ey ra ameyî dinya enê yê: Yeşer, Şovav, Ardon.
2.19. Azûva ke merde, Kalev Hûra ke ci rê Efrat ard dinya dir zewicîya.
2.20 Urî lajê Hûre bi, Besalel lajê Urî bi.
2.21. Badê pey, Hesron şi verê keynaya Makîrê babîyê Gîlatî. Gama ke şeştî serre bî zewicîya, ena cînî ci rê Segûv ard dinya.
2.22. Yaîr lajê Segûvî bi; welatê Gîlatî de vîst û hîrê bajarê ey estbî.
2.23. Labelê Geşûr û Aramî dewê dorê Havvot-Yaîrî û Kenatî de, pêro piya şeştî bajarî qefilnayî. Heme şarê ke enê cayan de ciwîyayêne cisnê Makîrê babîyê Gîlatî ra bî.
2.24. Badê ke Hesron Kalev-Efrata de merd, cinîya ey Avîya ronayoxê/pîlê Tekoayî Aşhûr ard dinya.
2.25. Lajê lajê ewilîn yê Hesronî Yerahmeelî: Lajo verên Ram, Buna, Oren, Osem, Ahîya.
2.26. Yewna cinîya Yerahmeelî ya bi nameyê Atara estbî; a zî dadîya Onamî bî.
2.27. Lajê lajê ewilînî yê Yerahmeelî Ramî: Maas, Yamîn, Eker.
2.28. Lajê Onamî: Şammay, Yada. Lajê Şammayî: Nadav, Avîşûr.
2.29. Bi nameyê Avîhayîl yew cinîya Avîşûrî estbî; ey rê Ahban û Molît ardî dinya.
2.30. Lajê Nadavî: Selet, Appayîm. Selet korzinde merd.
2.31. Lajê Appayîmî: Yîşî. Lajê Yîşî: Şeşan. Lajê Şeşanî: Ahlay.
2.32. Lajê Yadayê birayê Şammayî: Yeter û Yonatan. Yeter korzinde merd.
2.33. Lajê Yonatanî: Pelet, Zaza. Enê cisnê Yerahmeelî ra ameyêne."
Erebkî de çekuya "زعزاع" (ze'za') esta ke yena manaya "vayê xurtî". Mumkin o eno nameyo ke Tewrat de viyareno zî telafuzê xwu tam sey “zaza”yê ke ma telafuz kenê nêbo, sey “ze'za'” (زعزاع) bo. Axir seke aseno, "Zaza" nameyê yew merdimî yo. Tenya yew ca de nameyê ey viyareno. Merdimêko sade yo, tu taybetîya ci çinê ya. Neslê lajê Yaqûb pêxamberî Yahûdayî ra, cisnê Yerahmeelî ra lajê Yonatanî yo. Dawid pêxamber qralê hîrêyin yê Qiralîyetê Îsraîlî yo. Tarîxnasî texmîn kenê ke qraltîya Dawid pêxamberî teqabulê Mîlad ra ver serranê 1000-962 keno. Yanî eno merdimo neslê Yahûdayî ra ke nameyê xwu "Zaza" yo û Tewrat de viyareno, teqrîben tîya ra hîrê hezarî serrî verê cû ciwîyayo. Eke nameyê “zaza” ke ewro sey yew grûba komelkî viyareno eleqeyê xwu bi enê merdimî bibîyêne, gereka ewro zazayê ma zî mûsewî yanî yahûdî bîyêne yan zî tarîx de yew melumatî îşaret bikerdêne ke zazayî cisnê enê merdimî ra peyda bîyê. Heto bîn ra, neke tenya îsraîlîyan miyan de, esas sey nameyê merdiman, hem semedê cînî hem semedê camêrdî, sewbîna miletan de, mesela, fransizan de, gurcîyan de nameyê “Zaza” esto. Tu eleqeyê enê nameyan zî bi zazayanê ma çinê yo.
"1.1. Adem, Şît, Enoş,
1.2. Kenan, Mahalalel, Yeret,
1.3. Hanok, Metuşelah, Lemek,
1.4. Nûh. Lajê Nûhî: Sam, Ham, Yafet.
1.5. Lajê Yafetî: Gomer, Magog, Meday, Yawan, Tuwal, Meşek, Tiras.
1.6. Lajê Gomerî: Aşkenaz, Dîfat, Togarma.
1.7. Lajê Yawanî: Elîşa, Tarşîş, Kîttîm, Rodanîm.
1.8. Lajê Hamî: Qûş, Misrayîm, Pût, Ken'an.
1.9. Lajê Qûşî: Sewa, Hawila, Sawta, Ra'ama, Sawteka. Lajê Ra'amayî. Şewa, Dedan.
1.10. Bi nameyê Nemrûd yew lajê Qûşî bi. Bi mêrxasîya xwu dinya de veng dabi.
1.11-12. Misrayîm kalikê Kaslûhan û Keftoran bi ke, ê zî kalikê Lûdan, Anaman, Lehawan, Maftuhan, Patrusan û Filîstan bî.
1.13-16. Lajo verên yê Ken'anî babîyê Sîdonî û kalikê Hîtîtan, Yewusan, Amoran, Girgaşan, Hîwîyan, Arkan, Sinan, Arwatan, Semaran û Hemayan bi. (Sîdon kalikê Saydayijan o.)
1.17. Lajê Samî: Elam, Asûr, Arpakşad, Lûd, Aram, Ûs, Hûl, Geter, Meşek.
1.18. Arpakşad babîyê Şelahî bi: Şelahî ra Ever bi.
1.19. Di lajê Everî bî. Nameyê yewî Pelek bi, çimkî rîyê dinya de însanî zemano ke o ciwîyayêne de cêra abirîyayî. (Pelek, îbrankî de yeno manaya abirîyayişî)
1.20-23. Yoktan kalikê Almodat, Şelef, Hasarmawet, Yerah, Hadoram, Uzal, Diklay, Ewal, Awîmael, Şeway, Ofir, Hawîlay û Yowawî bi. Nê heme cisnê Yoktanî ra bî.
1.24 Sam, Arpakşad, Şelah,
1.25 Ewer, Pelek, Reu,
1.26 Seruk, Nahor, Terah, 1.27 Avram (Îbrahim)."
Tewrat de Ademî ra heta Nûhî, ancî Nûhî ra zî heta Îbrahîmî babî wina rêz bîyê. Tîya ra pey rêzila nameyê sulale hîna sehîh asena.
Tîya de ma yew nuqta îşaret bikin. Eke zemanê Pelekî de însanî cêra abirîyayê, eno wextê viraştişê Birca Babîlî biyo. Tarîxnasî vanê, teqrîben tîya ra panc hezarî serrî verê cû Birca Babîlî virazîyaya.
Tewrat de neslê Îbrahîmî winî dewam keno:
"1.28. Lajê Îbrahîmî: Îshaq, Îsmaîl.
1.29. Cisnê Îsmaîlî: Lajo verên yê Îsmaîlî Nevayot. Dima Kedar, Adbeel, Mîwsam,
1.30. Mişma, Duma, Massa, Hadat, Tema,
1.31. Yetûr, Nafîş, Kedema yenê. Enê lajê Îsmaîlî bî.
1.32. Lajê carîyaya Îbrahîmî Ketura: Zimran, Yokşan, Medan, Mîdyan, Yişbak, Şuah. Lajê Yokşanî: Şewa, Dedan.
1.33. Lajê Mîdyanî: Efa, Efer, Hanok, Avîda, Elda'a. Enê heme cisnê Ketura ra bî.
1.34. Îshaq lajê Îbrahîmî bi. Lajê Îshaqî: Esav, Îsraîl [Yaqub].
1.35. Lajê Esavî: Elîfaz, Reuel, Yeuş, Yalam, Korah.
1.36. Lajê Elîfazî: Teman, Omar, Sefi, Gatam, Kenaz û Amaleko ke Tîmna ra ame dinya.
1.37. Lajê Reuelî: Nahat, Zerah, Şamma, Mizza."
Beşê 2. yê kitabê 13. yê Tewratî Tarîx-I de nameyê duwês lajanê Îsraîlî yanî lajê Yaqûb pêxamberî estê:
"2.1. Lajê Îsraîlî enê yê: Rûben, Şîmon, Levî, Yahûda, Îssakar, Zevûlûn,
2.2. Dan, Yûsuf, Benyamîn, Naftalî, Gad, Aşer."
Tîya ra pey nameyê cisnê Yahûdayî hûmarîyenê:
"2.3. Lajê Yahûdayî: Er, Onan, Şela. Keynaya Şuayê Kenanijî nê her hîrê lajî Yahûdayî rê ardî dinya. Lajo ewilîn yê Yahûdayî Er çimê Rebî de xirab bi. Coka Rebî o kişt.
2.4. Veyva Yahûdayî Tamare ci rê Peres û Zerah ardî dinya. Pêro piya panc lajê Yahûdayî estbî.
2.5. Lajê Peresî: Hesron, Hamûl.
2:6 Cisnê Zerahî: Zîmrî, Etan, Heman, Kalkol, Darda. Pêro piya panc tenî bî.
2.7. Akano ke meselaya eşyayê ke seba çinêkerdişî nezr bîyê de Rebî rê îxanet kerd û Îsraîl berd helak.
2:8 Lajê Etamî: Azarya.
2:9 Lajê Hesronî: Yerahmeel, Ram, Kalev.
2:10 Amminadav lajê Ramî bi. Sermîyanê Yahûdayîyan Naşon lajê Ammînadavî bi.
2:11 Salma lajê Nahşonî bi. Boaz yê Salmayî,
2:12 Ovet lajê Boazî, Îşay lajê Ovetî bi.
2:13 Hewt lajê Îşayî bî: Ewilîn Elîav, diyin Avînadav, hîrêyin Şima,
2:14 çarin Netanel, pancin Radday,
2:15 şeşin Osem, hewtin Dawid.
2.16. Wayê ey Serûya û Avîgayîl bî. Hîrê lajê Serûya estbî: Avîşay, Yoav, Asahel.
2.17. Avîgayîla ke Yeterê Îsmalîlî dir zewicîya Amasa ard dinya.
2.18. Kalevê lajê Hesronî, cînîya ey Azûva ra û Yerîote ra lajê ey ameyî dinya. Lajê ey ke cînîya ey ra ameyî dinya enê yê: Yeşer, Şovav, Ardon.
2.19. Azûva ke merde, Kalev Hûra ke ci rê Efrat ard dinya dir zewicîya.
2.20 Urî lajê Hûre bi, Besalel lajê Urî bi.
2.21. Badê pey, Hesron şi verê keynaya Makîrê babîyê Gîlatî. Gama ke şeştî serre bî zewicîya, ena cînî ci rê Segûv ard dinya.
2.22. Yaîr lajê Segûvî bi; welatê Gîlatî de vîst û hîrê bajarê ey estbî.
2.23. Labelê Geşûr û Aramî dewê dorê Havvot-Yaîrî û Kenatî de, pêro piya şeştî bajarî qefilnayî. Heme şarê ke enê cayan de ciwîyayêne cisnê Makîrê babîyê Gîlatî ra bî.
2.24. Badê ke Hesron Kalev-Efrata de merd, cinîya ey Avîya ronayoxê/pîlê Tekoayî Aşhûr ard dinya.
2.25. Lajê lajê ewilîn yê Hesronî Yerahmeelî: Lajo verên Ram, Buna, Oren, Osem, Ahîya.
2.26. Yewna cinîya Yerahmeelî ya bi nameyê Atara estbî; a zî dadîya Onamî bî.
2.27. Lajê lajê ewilînî yê Yerahmeelî Ramî: Maas, Yamîn, Eker.
2.28. Lajê Onamî: Şammay, Yada. Lajê Şammayî: Nadav, Avîşûr.
2.29. Bi nameyê Avîhayîl yew cinîya Avîşûrî estbî; ey rê Ahban û Molît ardî dinya.
2.30. Lajê Nadavî: Selet, Appayîm. Selet korzinde merd.
2.31. Lajê Appayîmî: Yîşî. Lajê Yîşî: Şeşan. Lajê Şeşanî: Ahlay.
2.32. Lajê Yadayê birayê Şammayî: Yeter û Yonatan. Yeter korzinde merd.
2.33. Lajê Yonatanî: Pelet, Zaza. Enê cisnê Yerahmeelî ra ameyêne."
Erebkî de çekuya "زعزاع" (ze'za') esta ke yena manaya "vayê xurtî". Mumkin o eno nameyo ke Tewrat de viyareno zî telafuzê xwu tam sey “zaza”yê ke ma telafuz kenê nêbo, sey “ze'za'” (زعزاع) bo. Axir seke aseno, "Zaza" nameyê yew merdimî yo. Tenya yew ca de nameyê ey viyareno. Merdimêko sade yo, tu taybetîya ci çinê ya. Neslê lajê Yaqûb pêxamberî Yahûdayî ra, cisnê Yerahmeelî ra lajê Yonatanî yo. Dawid pêxamber qralê hîrêyin yê Qiralîyetê Îsraîlî yo. Tarîxnasî texmîn kenê ke qraltîya Dawid pêxamberî teqabulê Mîlad ra ver serranê 1000-962 keno. Yanî eno merdimo neslê Yahûdayî ra ke nameyê xwu "Zaza" yo û Tewrat de viyareno, teqrîben tîya ra hîrê hezarî serrî verê cû ciwîyayo. Eke nameyê “zaza” ke ewro sey yew grûba komelkî viyareno eleqeyê xwu bi enê merdimî bibîyêne, gereka ewro zazayê ma zî mûsewî yanî yahûdî bîyêne yan zî tarîx de yew melumatî îşaret bikerdêne ke zazayî cisnê enê merdimî ra peyda bîyê. Heto bîn ra, neke tenya îsraîlîyan miyan de, esas sey nameyê merdiman, hem semedê cînî hem semedê camêrdî, sewbîna miletan de, mesela, fransizan de, gurcîyan de nameyê “Zaza” esto. Tu eleqeyê enê nameyan zî bi zazayanê ma çinê yo.
Yorumlar
Yorum Gönder