Dawid pêxember û Batşeba
Tewrat de kitabê Teqwînî (Ehdo Etîq) ne tede, hîris û new kitabê bînî, zafê xwu tarîxê benî-îsraîlîyan ra qisey kenê.
"Îsraîl" nameyo bîn yê Yaqûb pêxamberî yo, îbrankî de yeno manaya "o ke Homayî dir gulaşe gêno". "Benî-îsraîl" zî yeno manaya "lajê êyê ke Homayî dir gulaşe gêno" yanî "cisnê Yaqûbî".
Pêxamberan yan zî qralanê îsraîlîyan ra Dawid Beytlehem ra lajê Îşay o, Tewrat de derg û dila behsê ci beno. Kitabê Samuel-I û Samuel-II de, nînan ra ver kitabê heştine Rut de, ancî kitabê yewendesine Qralî-I de zî gelêk behsê ey beno.
Dawid pêxamber hewt serrî Havron de, hîris û hîrê serrî zî Yerûşalîm (Quds) de tam çewres serrî Îsraîl de qraltî keno. Qraltîya ey seraser bi şer û pêrodayiş vîyarena. Esas hema ke nêbîyo qral, roja ke birayanê xwu rê werd ano cebheyê şerî û Golyadê (Calûtê) filîstinijî kişeno ra dima êdî tim şer de yo. Verê cû sey qijê heşt birayan şiwane biyo, sey "xortêkê porsûrî û semtî ke çimê ey beriqîyenê" zaf rindek lîr ceneno û vengê ey zî zaf weş o. Eno teşbîhê "vengo dawidî" ey ra yeno. Heme şeran de Dawid tim ser keweno, erdê Îsraîlî tewr zêde dewrê ey de beno hîra, sînorê Misrî ra hetanî royê Feratî gêno. Badê ke mireno lajê ey Silêman pêxamberî rê tenya miyanê aramî û rehetîye de îdarekerdişê hende welatî maneno.
Tewrat de derheqê zîna de cezayê zaf giranî estê. Mesela, ayeta 18. yê qismê 5. yê kitabê Tekrarê Qanûnî de Mûsa pêxamber sey emrê Rebî vano "Zîna mekerê!" Û ayetanê 22, 23 û 24. yê qismê 22. yê eynî kitabî de zî vano:
"22.22. Eke yew merdim gama ke cînîya yewna merdimî dir cima beno bigêrîyo, hem merdimo ke cînî dir rakewto hem cînî, her di zî yenê kiştiş. Gereka şima Îsraîl ra xirabî bierzê.
22:23 Eke yew merdim şaristan de raştê yew keynaya xama ya nîşanî bêro û tey cima bibo,
22.24. şima her diyan zî benê verê berê şaristanî, bi kerrayan ricim kenê kişenê. Çimkî keyna şaristan de ya la seba ardimî hewar nêkerdo; merdimî zî cînîya cîranê xwu dir xirabî kerda. Şima gereka xwu miyan ra xirabî wedarê."
Sewbîna cayan de zî bi eno hawa behsê sûcê zîna û cezaya ci ya girane beno.
Kitabê Samuel-II de derheqê Dawid pêxamberî de yew meselaya balkêşe esta. Ez nêzana sewbîna merdiman de senî tesîr kerdo la şexsen zerrîya mi pê jan kerd. Esas ez nêeşkaya kesî hende sûcdar zî bikerî.
Urîyayo Hîtîtij hîris û hewt qumandaranê tewr namdaran yê Dawidî ra yew o. Wisarî, mewsimo ke qralî dest bi şer kenê, heme efserî û artêşa îsraîlîyan binê qumandarîya Yoavî de şinê şer. Artêşe zorê ammonan bena û şaristanê Rabba muhasere kena. La seba ke çend reyî suîqest bi Dawidî biyo coka qumandarî nêwazenê Dawid bêro cebhe, wazenê o qesre de bimano. Qral Dawid qesra xwu de maneno. Çend cînîyê Dawidî yê bi marreyî û gelêk zî carîyeyê ci estê.
Tîya ra pey ez raşteraşt qismê 11. yê kitabê Samuel-II ra neqil kena:
"11.2. Vereşanêk Dawid nivîna xwu ra wurişt, vejîya serê banê qesre, bineyke geyra. Ey serê banî ra yew cînîya ke xwu şuwena dî. Cîneke zaf rinde bî.
11.3.Dawid seba ke bizano kam a yew şirawit. Merdimî va 'Cîneke keynaya Eliamî cînîya Urîyayê Hîtîtijî Batşeba ya.'
11.4. Dawidî qasid şirawit ke cîneke biyarê. Cîneke ameye verê Dawidî. Dawid cînîya ke hema newe xwu qirêjîya cilîkewtişî ra şuto dir kewt ra. Dima cîneke ageyra şî keyeyê xwu.
11.5. Cînî ke hemîle mende, Dawidî rê xebere şirawite va 'Ez hemle vejîyaya.'
11.6. Enê ser o Dawidî Yoavî rê xebere şirawite ke Urîyayê Hîtîtijî ey rê bişirawo. Yoavî zî Urîya Dawidî rê şirawit.
11.7. Gama ke Urîya resa ey het, Dawidî persê Yoavî, artêşe û rewşa şerî kerd.
11.8. Dima Urîyayî ra va 'Şo keyeyê xwu, biarisîye.' Gama ke Urîya qesre ra vejîya, ey dima yew xelate şirawite.
11.9. Labelê Urîya nêşi keye, heme merdimanê efendîyê xwu dir verê berê qesre de rakewt.
11.10. Dawid ke pê hesîya Urîya nêşîyo keye, ci ra persa va 'Ti raywanîye ra ameyî. Qey ti nêşinê keye?'
11.11. Urîyayî cewab da va 'Sindoqe zî, îsraîlî û yahûdî zî holikan de manenê. Qumandanê mi Yoav û peyayê efendîyê mi yaban ra yê. Enê halî de ez do senî biwerî û bişimî, û şirî keye bikewî verara cînîya xwu? Ez bi sereyê xwu kena, caran ez enê çî nêkena.'
11.12 Enê ser o Dawidî va 'Ewro zî tîya bimane, ez meşte to şirawena.' Urîya a roje zî, roja bîne zî Yerûşalîm de mend.
11.13. Dawidî vengda Urîyayî. Heta ke bibo serxoş pê da werdiş û şimitiş. Şan de Urîya merdimanê efendîyê xwu dir şi cayo ke rakewenê. Ancî nêşi keye.
11.14. Serê sibayî Dawidî Yoavî rê yew mektûb nuşt û Urîyayî dir şirawit.
11.15. Mektûb de winî nuştbi: 'Urîyayî bide cebheyê tewr xidar yê şerî û xwu bidên kîşte, wa derbe bigino piro bikişîyo.'
11.16. Bi eno qeyde gama ke Yoavî bajar muhasere kerd, ey Urîya da cayo ke o zano merdimê palewanî tede estê.
11.17. Şarê bajarî vejîya, leşkeranê Yoavî dir şer kerd. Leşkeranê Dawidî ra tayê kişîyayî. Urîyayo Hîtîtij zî mîyanê kişteyan de bi."
Seke aseno, Dawid gama ke vejîyeno serê banê qesre, -muheqeq cayêko berz de ya- vîneno ke yew cîneka zaf rinde, êdî hewşê xwu de bena yan keyeyê xwu yan zî verê dereyêk de ya, sereyê xwu şuwena. Cîneke cînîya hîris û hewt qumandaranê Dawidî yê tewr namdar û jîyatan ra yewî ya. La ancî zî Dawid cîneke dano ardiş, qesra xwu de tey rakeweno. Badê ke pê hesyeno cîneke ey ra hemîle vejîyaya, wazeno rêçe vîndî bikero, mêrdeyê aye dano ardiş. La mêrdeyê cîneke qumandar Urîyayo Hîtîtij mêrxas vejyeno, gama ke hevalê ey cebheyê şerî de yê, hîsîyatê ey qebûl nêkeno ke şiro keye de biewnîyo keyfê xwu ra. Axir Dawid ey şer de dano kiştiş.
Ma ancî kitab ra dewam bikin:
"11.26. Badê ke cînîya Urîyayî pê hesîya mêrdeyê aye kişîyayo, seba ey şîn na ro.
11.27. Eke şîn qedîya, Dawidî a arde qesre. Bîye cînîya Dawidî û ci rê yew laj ard. La eno çiyo ke Dawidî kerdo bi weşê Rebî nêşi."
Rojêk kahîn Natan yeno Dawidî het, bi kînaye ci rê yew mesela qisey keno. Ma qismê 12. ra eynen neqil bikin:
"12.1. Rebî Natan şirawit Dawidî het. Gama ke Natan ame Dawidî het, va 'Yew bajar de yew dewlemend yew feqîr, di merdimî estbî,
12.2 zaf pes û dewarê merdimê dewlemendî estbî
12.3. la yê merdimê feqîrî, bê yew vereka ke ey xwu rê erînaybî sewbîna tu heywanê xwu çinê bî. Vereke verê camêrdî de tutanê ey dir bîye pîl. Tebeqa camêrdî ra werdêne, tasa ey ra şimitêne, verara ci de kewtêne ra. Sey keynaya feqîrî bîye.
12.4. Welhasil, rojêk yew raywan ame keyeyê dewlemendî. Camêrd seba ke qîymişê pes û dewaranê xwu nêbi şi vereka feqîrî arde raywanî rê werd amade kerd.'
12.5. Dawid merdimî ra zaf hêrs bi û Natanî ra va 'Ez bi nameyê Rebê corî kena, ê ke winî kerdo, ey kiştiş heq kerdo!
12.6. Seba ke eno kar kerdo û zerrîya ey bi vereke nêveyşaya, gereka çarqat cirm bido.'
12.7. Enê ser o Natanî Dawidî ra va 'O merdim ti yî. Homayê îsraîlî Reb vano 'Mi ti îsraîlî rê sey qral mesh kerdî û ti destê Seulî ra xelisnayî.
12:8. Mi keyeyê efendîyê to da to, mi cînîyê ey zî kerdî to verare. Mi şarê Îsraîlî û Yehûdayî zî dayî to. Eke enê tay bîyêne, mi hema çi û çi nêdayêne to ke!
12.9. Madem winî yo, qey to çiyo ke çimê Rebî de xirab o kerd, to vateyê ey bêqîymet kerd? To Urîyayo Hîtîtij bi şimşêr da kiştiş, bi şimşêrê ammonan qestê canê ey kerd. To cînîya ey zî kerde cînîya xwu."
Kahîn Natan dewamê ayetan de vano do heyf to ra bigêrîyo.
Raşt a ke dima heyf Dawidî ra gêrîyeno. O zî winî beno. Lajê Dawidî Avşalom vera ey de sere dareno we. Dawid qesra xwu waro verdeno û Yerûşalîm ra remeno. La game ke remeno, seba ke miqate bibê carîyeyanê xwu qesre de verdeno. Avşalom gama ke qesre gêno, kahîn Ahîtofelî dir şêwirîyeno.
Qismê 16. yê kitabê Samuel-II de eno diyalog winî viyareno:
"16.20. Avşalomî Ahîtofelî ra va 'Ma se bikin, ma şîret bike.'
16.21. Ahîtofelî cewab da va 'Carîyeyê ke babîyê to seba ke biewnîyê qesre ra verdayê, înan dir rakewe. Bi eno qeyde do heme îsraîl bizano ke ti babîyê xwu ra nefret kenê û êyê ke paştî danê to, do xwu hîna hêzdar bivînê.'
16.22. Seba Avşalomî serê banê qesre de yew xivête wegirewte. Avşalom verê çimê heme îsraîlîyan de şi verê carîyeyanê babîyê xwu."
Eslê xwu de Ahîtofel casusê Dawidî yo, bi enê şîretî lajê eyê naşînî Avşalomî xapêneno dekeno guneyî mîyan ke Reb û şarê îsraîlî ci ra nefret bikerê, qraltî ancî Dawidî rê bimano. Xwura o qeyde zî beno. Avşalom yeno kiştiş. La hetêk ra zî bi eno qeyde heyfê cînîya qumandar Urîyayê Hîtitijî Dawidî ra gêrîyeno.
Heyfo ke gêrîyayo, mi gore hetê Dawidî ra tenya manewî yo. Lajê ey Avşalom ke Dawid zaf ci ra hes keno, vera ci de sere dareno we, carîyeyanê ey pîs keno û dima bêkeysîye de yeno kiştiş. Sewbîna çîyêk bi Dawidî nêbeno.
Carîyeyê ke Avşalom şiyo verê înan, Dawid ceza dano înan, cayêk de înan îzole keno, heta peynîya emrê xwu êdî ne o şino înan ver ne zî verdeno enê cînekê feqîrî xwu rê mêrde bikerê. Oxro ke tu guneyê ê feqîran çinê bi. Avşalom bi hukim înan dir rakewtbi. Netîce carîyeyî emirqul ê.
Eynî sey Dawidî, bi cînîya rindeke ya qumandarê mêrxasî Urîyayê Hîtitijî Batşeba zî çîyêk nêbeno. Batşeba bena cinîya Dawidî. O lajo ke bê marre înan rê biyo mireno. La dima Homa yewna laj dano ci. A Silêman pêxambero namdar ke ziwanê teyr û turî zano, lajê ena cîneke yo. Dawid pêxamber gama ke êdî nêzdîyê mergî yo, waştişê Batşeba ser o Silêmanî qral îlan keno.
Silêman pêxamber emrê xwu yê ciwanî de beno qiral, verî keynaya fîrewnê Misrî dir zewicîyeno û çewres serrî Yerûşalîm de qraltîya heme welatê Îsraîlî keno. Dewrê Silêmanî tarîxê îsraîlîyan de dewro tewr aram û sakîn o, dewro zerrnên, dewrê keyf û seltenetî yo. Dadîya ey Batşebaya rindeke zî ey het bena û Silêman zî zaf ci ra heskeno.
Cîneke rinde biya, bextê aye weş biyo. La zerrîya mi mêrdeyê aye o verên qumandaro mêrxas Urîyayê Hîtitijî rê zaf veşa. Gelo sûcê enê mêrxasî tenya o bi ke cînîya ey Batşeba rinde bî yan ey zî verê cû sûcêk kerdo û heyf ci ra gêrîyayo? Ma nêzanê. Batşeba vereşanêkê wesarî de, qey winî bêtedbîr, bi hawayo ke teber ra biaso, sereyê xwu şut?
Tabî ma tam nêzanê ke ena mesela çiqas raşt a. Çimkî Quran de behs beno ke Tewrat tam goreyê eslê xwu nîyo. Mesela, mealê ayetanê 78 û 79. yê sûreya Beqera winî yê:
"78-Înan mîyan de tayê ummî estbî ke kitab [Tewrat] ra fam nêkerdêne. Çiyo ke zanayanê heme fekan ra şinawitbi. Ê tenya zen û texmîn kenê.
79- Heyf înan rê ke bi destê xwu [yew] kitab nusnenê û seba ke bi pereyêko tay biroşê, vanê 'Eno hetê Homayî ra ameyo!' Wey halê înan rê ke bi destê xwu nuşto! Û wey halê înan rê ke ci ra qezenc kerdo!"
Ancax Homa eslê mesela bizano.
"Îsraîl" nameyo bîn yê Yaqûb pêxamberî yo, îbrankî de yeno manaya "o ke Homayî dir gulaşe gêno". "Benî-îsraîl" zî yeno manaya "lajê êyê ke Homayî dir gulaşe gêno" yanî "cisnê Yaqûbî".
Pêxamberan yan zî qralanê îsraîlîyan ra Dawid Beytlehem ra lajê Îşay o, Tewrat de derg û dila behsê ci beno. Kitabê Samuel-I û Samuel-II de, nînan ra ver kitabê heştine Rut de, ancî kitabê yewendesine Qralî-I de zî gelêk behsê ey beno.
Dawid pêxamber hewt serrî Havron de, hîris û hîrê serrî zî Yerûşalîm (Quds) de tam çewres serrî Îsraîl de qraltî keno. Qraltîya ey seraser bi şer û pêrodayiş vîyarena. Esas hema ke nêbîyo qral, roja ke birayanê xwu rê werd ano cebheyê şerî û Golyadê (Calûtê) filîstinijî kişeno ra dima êdî tim şer de yo. Verê cû sey qijê heşt birayan şiwane biyo, sey "xortêkê porsûrî û semtî ke çimê ey beriqîyenê" zaf rindek lîr ceneno û vengê ey zî zaf weş o. Eno teşbîhê "vengo dawidî" ey ra yeno. Heme şeran de Dawid tim ser keweno, erdê Îsraîlî tewr zêde dewrê ey de beno hîra, sînorê Misrî ra hetanî royê Feratî gêno. Badê ke mireno lajê ey Silêman pêxamberî rê tenya miyanê aramî û rehetîye de îdarekerdişê hende welatî maneno.
Tewrat de derheqê zîna de cezayê zaf giranî estê. Mesela, ayeta 18. yê qismê 5. yê kitabê Tekrarê Qanûnî de Mûsa pêxamber sey emrê Rebî vano "Zîna mekerê!" Û ayetanê 22, 23 û 24. yê qismê 22. yê eynî kitabî de zî vano:
"22.22. Eke yew merdim gama ke cînîya yewna merdimî dir cima beno bigêrîyo, hem merdimo ke cînî dir rakewto hem cînî, her di zî yenê kiştiş. Gereka şima Îsraîl ra xirabî bierzê.
22:23 Eke yew merdim şaristan de raştê yew keynaya xama ya nîşanî bêro û tey cima bibo,
22.24. şima her diyan zî benê verê berê şaristanî, bi kerrayan ricim kenê kişenê. Çimkî keyna şaristan de ya la seba ardimî hewar nêkerdo; merdimî zî cînîya cîranê xwu dir xirabî kerda. Şima gereka xwu miyan ra xirabî wedarê."
Sewbîna cayan de zî bi eno hawa behsê sûcê zîna û cezaya ci ya girane beno.
Kitabê Samuel-II de derheqê Dawid pêxamberî de yew meselaya balkêşe esta. Ez nêzana sewbîna merdiman de senî tesîr kerdo la şexsen zerrîya mi pê jan kerd. Esas ez nêeşkaya kesî hende sûcdar zî bikerî.
Urîyayo Hîtîtij hîris û hewt qumandaranê tewr namdaran yê Dawidî ra yew o. Wisarî, mewsimo ke qralî dest bi şer kenê, heme efserî û artêşa îsraîlîyan binê qumandarîya Yoavî de şinê şer. Artêşe zorê ammonan bena û şaristanê Rabba muhasere kena. La seba ke çend reyî suîqest bi Dawidî biyo coka qumandarî nêwazenê Dawid bêro cebhe, wazenê o qesre de bimano. Qral Dawid qesra xwu de maneno. Çend cînîyê Dawidî yê bi marreyî û gelêk zî carîyeyê ci estê.
Tîya ra pey ez raşteraşt qismê 11. yê kitabê Samuel-II ra neqil kena:
"11.2. Vereşanêk Dawid nivîna xwu ra wurişt, vejîya serê banê qesre, bineyke geyra. Ey serê banî ra yew cînîya ke xwu şuwena dî. Cîneke zaf rinde bî.
11.3.Dawid seba ke bizano kam a yew şirawit. Merdimî va 'Cîneke keynaya Eliamî cînîya Urîyayê Hîtîtijî Batşeba ya.'
11.4. Dawidî qasid şirawit ke cîneke biyarê. Cîneke ameye verê Dawidî. Dawid cînîya ke hema newe xwu qirêjîya cilîkewtişî ra şuto dir kewt ra. Dima cîneke ageyra şî keyeyê xwu.
11.5. Cînî ke hemîle mende, Dawidî rê xebere şirawite va 'Ez hemle vejîyaya.'
11.6. Enê ser o Dawidî Yoavî rê xebere şirawite ke Urîyayê Hîtîtijî ey rê bişirawo. Yoavî zî Urîya Dawidî rê şirawit.
11.7. Gama ke Urîya resa ey het, Dawidî persê Yoavî, artêşe û rewşa şerî kerd.
11.8. Dima Urîyayî ra va 'Şo keyeyê xwu, biarisîye.' Gama ke Urîya qesre ra vejîya, ey dima yew xelate şirawite.
11.9. Labelê Urîya nêşi keye, heme merdimanê efendîyê xwu dir verê berê qesre de rakewt.
11.10. Dawid ke pê hesîya Urîya nêşîyo keye, ci ra persa va 'Ti raywanîye ra ameyî. Qey ti nêşinê keye?'
11.11. Urîyayî cewab da va 'Sindoqe zî, îsraîlî û yahûdî zî holikan de manenê. Qumandanê mi Yoav û peyayê efendîyê mi yaban ra yê. Enê halî de ez do senî biwerî û bişimî, û şirî keye bikewî verara cînîya xwu? Ez bi sereyê xwu kena, caran ez enê çî nêkena.'
11.12 Enê ser o Dawidî va 'Ewro zî tîya bimane, ez meşte to şirawena.' Urîya a roje zî, roja bîne zî Yerûşalîm de mend.
11.13. Dawidî vengda Urîyayî. Heta ke bibo serxoş pê da werdiş û şimitiş. Şan de Urîya merdimanê efendîyê xwu dir şi cayo ke rakewenê. Ancî nêşi keye.
11.14. Serê sibayî Dawidî Yoavî rê yew mektûb nuşt û Urîyayî dir şirawit.
11.15. Mektûb de winî nuştbi: 'Urîyayî bide cebheyê tewr xidar yê şerî û xwu bidên kîşte, wa derbe bigino piro bikişîyo.'
11.16. Bi eno qeyde gama ke Yoavî bajar muhasere kerd, ey Urîya da cayo ke o zano merdimê palewanî tede estê.
11.17. Şarê bajarî vejîya, leşkeranê Yoavî dir şer kerd. Leşkeranê Dawidî ra tayê kişîyayî. Urîyayo Hîtîtij zî mîyanê kişteyan de bi."
Seke aseno, Dawid gama ke vejîyeno serê banê qesre, -muheqeq cayêko berz de ya- vîneno ke yew cîneka zaf rinde, êdî hewşê xwu de bena yan keyeyê xwu yan zî verê dereyêk de ya, sereyê xwu şuwena. Cîneke cînîya hîris û hewt qumandaranê Dawidî yê tewr namdar û jîyatan ra yewî ya. La ancî zî Dawid cîneke dano ardiş, qesra xwu de tey rakeweno. Badê ke pê hesyeno cîneke ey ra hemîle vejîyaya, wazeno rêçe vîndî bikero, mêrdeyê aye dano ardiş. La mêrdeyê cîneke qumandar Urîyayo Hîtîtij mêrxas vejyeno, gama ke hevalê ey cebheyê şerî de yê, hîsîyatê ey qebûl nêkeno ke şiro keye de biewnîyo keyfê xwu ra. Axir Dawid ey şer de dano kiştiş.
Ma ancî kitab ra dewam bikin:
"11.26. Badê ke cînîya Urîyayî pê hesîya mêrdeyê aye kişîyayo, seba ey şîn na ro.
11.27. Eke şîn qedîya, Dawidî a arde qesre. Bîye cînîya Dawidî û ci rê yew laj ard. La eno çiyo ke Dawidî kerdo bi weşê Rebî nêşi."
Rojêk kahîn Natan yeno Dawidî het, bi kînaye ci rê yew mesela qisey keno. Ma qismê 12. ra eynen neqil bikin:
"12.1. Rebî Natan şirawit Dawidî het. Gama ke Natan ame Dawidî het, va 'Yew bajar de yew dewlemend yew feqîr, di merdimî estbî,
12.2 zaf pes û dewarê merdimê dewlemendî estbî
12.3. la yê merdimê feqîrî, bê yew vereka ke ey xwu rê erînaybî sewbîna tu heywanê xwu çinê bî. Vereke verê camêrdî de tutanê ey dir bîye pîl. Tebeqa camêrdî ra werdêne, tasa ey ra şimitêne, verara ci de kewtêne ra. Sey keynaya feqîrî bîye.
12.4. Welhasil, rojêk yew raywan ame keyeyê dewlemendî. Camêrd seba ke qîymişê pes û dewaranê xwu nêbi şi vereka feqîrî arde raywanî rê werd amade kerd.'
12.5. Dawid merdimî ra zaf hêrs bi û Natanî ra va 'Ez bi nameyê Rebê corî kena, ê ke winî kerdo, ey kiştiş heq kerdo!
12.6. Seba ke eno kar kerdo û zerrîya ey bi vereke nêveyşaya, gereka çarqat cirm bido.'
12.7. Enê ser o Natanî Dawidî ra va 'O merdim ti yî. Homayê îsraîlî Reb vano 'Mi ti îsraîlî rê sey qral mesh kerdî û ti destê Seulî ra xelisnayî.
12:8. Mi keyeyê efendîyê to da to, mi cînîyê ey zî kerdî to verare. Mi şarê Îsraîlî û Yehûdayî zî dayî to. Eke enê tay bîyêne, mi hema çi û çi nêdayêne to ke!
12.9. Madem winî yo, qey to çiyo ke çimê Rebî de xirab o kerd, to vateyê ey bêqîymet kerd? To Urîyayo Hîtîtij bi şimşêr da kiştiş, bi şimşêrê ammonan qestê canê ey kerd. To cînîya ey zî kerde cînîya xwu."
Kahîn Natan dewamê ayetan de vano do heyf to ra bigêrîyo.
Raşt a ke dima heyf Dawidî ra gêrîyeno. O zî winî beno. Lajê Dawidî Avşalom vera ey de sere dareno we. Dawid qesra xwu waro verdeno û Yerûşalîm ra remeno. La game ke remeno, seba ke miqate bibê carîyeyanê xwu qesre de verdeno. Avşalom gama ke qesre gêno, kahîn Ahîtofelî dir şêwirîyeno.
Qismê 16. yê kitabê Samuel-II de eno diyalog winî viyareno:
"16.20. Avşalomî Ahîtofelî ra va 'Ma se bikin, ma şîret bike.'
16.21. Ahîtofelî cewab da va 'Carîyeyê ke babîyê to seba ke biewnîyê qesre ra verdayê, înan dir rakewe. Bi eno qeyde do heme îsraîl bizano ke ti babîyê xwu ra nefret kenê û êyê ke paştî danê to, do xwu hîna hêzdar bivînê.'
16.22. Seba Avşalomî serê banê qesre de yew xivête wegirewte. Avşalom verê çimê heme îsraîlîyan de şi verê carîyeyanê babîyê xwu."
Eslê xwu de Ahîtofel casusê Dawidî yo, bi enê şîretî lajê eyê naşînî Avşalomî xapêneno dekeno guneyî mîyan ke Reb û şarê îsraîlî ci ra nefret bikerê, qraltî ancî Dawidî rê bimano. Xwura o qeyde zî beno. Avşalom yeno kiştiş. La hetêk ra zî bi eno qeyde heyfê cînîya qumandar Urîyayê Hîtitijî Dawidî ra gêrîyeno.
Heyfo ke gêrîyayo, mi gore hetê Dawidî ra tenya manewî yo. Lajê ey Avşalom ke Dawid zaf ci ra hes keno, vera ci de sere dareno we, carîyeyanê ey pîs keno û dima bêkeysîye de yeno kiştiş. Sewbîna çîyêk bi Dawidî nêbeno.
Carîyeyê ke Avşalom şiyo verê înan, Dawid ceza dano înan, cayêk de înan îzole keno, heta peynîya emrê xwu êdî ne o şino înan ver ne zî verdeno enê cînekê feqîrî xwu rê mêrde bikerê. Oxro ke tu guneyê ê feqîran çinê bi. Avşalom bi hukim înan dir rakewtbi. Netîce carîyeyî emirqul ê.
Eynî sey Dawidî, bi cînîya rindeke ya qumandarê mêrxasî Urîyayê Hîtitijî Batşeba zî çîyêk nêbeno. Batşeba bena cinîya Dawidî. O lajo ke bê marre înan rê biyo mireno. La dima Homa yewna laj dano ci. A Silêman pêxambero namdar ke ziwanê teyr û turî zano, lajê ena cîneke yo. Dawid pêxamber gama ke êdî nêzdîyê mergî yo, waştişê Batşeba ser o Silêmanî qral îlan keno.
Silêman pêxamber emrê xwu yê ciwanî de beno qiral, verî keynaya fîrewnê Misrî dir zewicîyeno û çewres serrî Yerûşalîm de qraltîya heme welatê Îsraîlî keno. Dewrê Silêmanî tarîxê îsraîlîyan de dewro tewr aram û sakîn o, dewro zerrnên, dewrê keyf û seltenetî yo. Dadîya ey Batşebaya rindeke zî ey het bena û Silêman zî zaf ci ra heskeno.
Cîneke rinde biya, bextê aye weş biyo. La zerrîya mi mêrdeyê aye o verên qumandaro mêrxas Urîyayê Hîtitijî rê zaf veşa. Gelo sûcê enê mêrxasî tenya o bi ke cînîya ey Batşeba rinde bî yan ey zî verê cû sûcêk kerdo û heyf ci ra gêrîyayo? Ma nêzanê. Batşeba vereşanêkê wesarî de, qey winî bêtedbîr, bi hawayo ke teber ra biaso, sereyê xwu şut?
Tabî ma tam nêzanê ke ena mesela çiqas raşt a. Çimkî Quran de behs beno ke Tewrat tam goreyê eslê xwu nîyo. Mesela, mealê ayetanê 78 û 79. yê sûreya Beqera winî yê:
"78-Înan mîyan de tayê ummî estbî ke kitab [Tewrat] ra fam nêkerdêne. Çiyo ke zanayanê heme fekan ra şinawitbi. Ê tenya zen û texmîn kenê.
79- Heyf înan rê ke bi destê xwu [yew] kitab nusnenê û seba ke bi pereyêko tay biroşê, vanê 'Eno hetê Homayî ra ameyo!' Wey halê înan rê ke bi destê xwu nuşto! Û wey halê înan rê ke ci ra qezenc kerdo!"
Ancax Homa eslê mesela bizano.
Yorumlar
Yorum Gönder