Buroyê Vateyî yê Diyarbekirî

Eno qisim de, ez behsê Diyarbekir de abiyayişê Buroyê Vateyî o verîn kena. Çimkî o wext ra mabeynê min û Malmîsanijî dest pê kerd abi.

Malmîsanij reya verîne hamnanê 2000î de ame Diyarbekir. Badê ke ma yewbînî şexsen şinasna, êdî ez bi temamî kovara Vateyî rê, Grûba Xebate ya Vateyî rê şixulîyaya. Mi her hûmara Vateyî de nuşt.

Weşanxaneyê Vateyî 2003 de bi weşanayişê kitabê mi Binê Dara Valêre de dest pê kerd. Uca ra pey, Diyarbekir de, hetanî 2009, qolî bi qolî kovara Vateyî, kitabê Weşanxaneyê Vateyî keyeyê mi de bî. Mi kovara Vateyî, kitabê Weşanxaneyê Vateyî dayne wendekaran, dayne wendoxanê neweyan la mi pereyê înan kîseyê xwu ra Denizî rê şirawitêne. Serra 2009 de, Sidqî Zîlanî dayreyê xwu yê îşî de yew oda da Vateyî, êdî mi ê qolîyê kovare û kitaban keyeyê xwu ra berdî uca ronayî. 

* * *

Swêd de Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê esta. Sey proje bi Kurmancî û Zazakî kitabê tutan amade kerdbî. Ardî Diyarbekir de vila kerdî. Malmîsanijî nameyê mi dabi înan, ez zî xeberdar kerda. Coka wexto ke ameyî Diyarbekir, ez înan dir eleqedar biya. Mi qasê 500 hebî kitabî zî înan ra girewtî, mi bi xwu vila kerdî. Têkilîya min û îdarekaranê ena Weqfe dewam kerd. 

Badê pey, înan yewna proje viraşt. Merkezê Astrid Lindgren ra fon girewt ke Diyarbekir de yew merkezê kulturî yê tutan akerê. Eno merkez roja 05.10.2006 de bi nameyê “Navenda Kitêb û Çanda Zarokan ya Astrid Lindgren” Diyarbekir de abi.

Akerdiş ra çend aşmî ver, mesûlê Weqfe Swêd ra mi geyrayî ke gelo ez wazena eno merkez de bişixulîyî. Îdarekaranê ena Weqfe ra Husamedîn ame Diyarbekir, ma qisey kerd, ma pê kerd. Ez pawena ke ha ewro ha siba dest bi kar bikerî la bêke xebere bidê mi, mi ewnîya herinda mi de Mehmûd Nêşite girewto. 

Mehmûd Nêşite o wext Dortyolê Antakya de mendêne. O û Malmîsanij serranê 1979-81 de Silîvan de eynî mekteb de piya malim biyê, eynî siyaset ra yê. Mehmûd Nêşiteyî bi xwu mi ra va “Malmîsanijî eno kar mi rê eyar kerd.” Badê ke Mehmûd Nêşite ame Diyarbekir, Malmîsanijî o kerd temsîlkarê Grûba Vateyî yê Diyarbekirî.

Eno hereketê mesûlanê Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê bi weşê mi nêşi. Qet nêbo, gereka xebere bidayne mi. Ez kewta dima. Netîce, ez pê hesîyaya ke binê enê îşî de Malmîsanij esto. Mesûlê a weqfe û Malmîsanij eynî hereketê siyasî ra yê, Swêd de piya xebitîyayne. Mimkun nêbi ke nêzano înan mi dir pê kerd, ez do uca bişixulîyî.

 

Hasilê kelam, ena reya verîne biye ke mi ferq kerd Malmîsanij binkî fealîyetan keno. Coka mi Malmîsanijî rê yew mesaj şirawit, mi waşt bizano ke xebera mi enê îşî ra esta. La mi mesela derg nêkerde. Mi rê çiyo muhîm Diyarbekir de abiyayişê yew merkezê winasî bi. Coka mi Mehmûd Nêşiteyî rê ardim kerd. Mesela, metnê mesajanê ke nameyê enê merkezî ser o bi Zazakî weşanayîyayne, mi ey rê nuştî. Dima, mi derheqê enê merkezî de ey dir yew roportaj zî kerd û weşana. Herçiqas Mehmûd Nêşite têkilîya însanî de biqîro merdimî ser zî, mi ey ra hes kerdêne. Tim ameyne verê mi, ma çay girênayne, suhbet kerdêne…

* * *

UNESCOyî serra 2008 de atlasê ziwananê ke binê tehlîkeyî de yê weşana. Zazakî zî miyanê enê ziwanan de bî. Badê ke eno rapor sey xebere medya de ca girewt, tayê merdiman de yew hesasîyet virazîya. Mesela, yew camêrd wazeno dayreyê xwu yo ke semtê Ofîse yê Diyarbekirî de yo, semedê xebatanê Zazakî bexş bikero. Vano “Wa enê dayreyî de kurs bidiyo, şarê ma bimûso wendiş û nuştişê Zazakî…” 

Bi hawayêk resenê Mehmûd Nêşiteyî. Seke mi va, o wext Malmîsanijî o Dortyolê Antakya ra dabi ardiş. Hem mesûlê Navenda Kitêb û Çanda Zarokan ya Astrid Lindgren bi, hem zî temsîlkarê Grûba Vateyî bi.

Malmîsanijî Swêd ra mi rê telefon kerd ke yew dayre esto, kilîtê ci Mehmûdî dir o. Va “Mi çend kesanê bînan ra zî vato. Ti zî şo, dê biewnîyê şima eşkenê se bikerê.” Şan de ez şiya. Şeş hewt kesî uca bî.

Mehmûd Nêşiteyî kombiyayiş îdare kerd. Tayê kesan pêşnîyaz kerd ke ma bi nameyê Vate-Der yew komele ronê. Tayêne va, wa nameyê ci Zazakî-Der bo. Ma eno dayre de kursê ziwanî bidê. Eno fikir mi rê zî zaf munasib ame. Mi va ez zî vana ma komele ronê. Mehmûd Nêşite nişka ra hêrs bi. Qîra ma ser, va “Tiya hîrê îradeyî estê; yew Grûb a… Wezîfeyê şima tenya ardim kerdiş o.” Enê ser o, ê merdiman va “Eger îradeyî estê, ma eleqedar nêbenê.” Ma vila biyî.

Roja bîne Malmîsanijî mi rê telefon kerd. Zaf hêrsin bi. Eynî seke yew qumandar biqîro eskerê xwu ser, o qeyde qîra mi ser, va “Eleqeyê ê dayreyî meke!” Mi va “To va şo, coka ez şiya!”

Ez o vengê Malmîsanijî ra, uslûbê ey ra zaf şikîyaya. Mi heyret kerd. Mi nêzana ke çira wina keno. Dima, êyê ke uca kom bibî ra yewî mi rê mesela îzeh kerde, va “Wazenê ê dayreyî bikerê Buroyê Vateyî yê Diyarbekirî. Tede kitabanê Weşanxaneyê Vateyî û kitabanê Weşanxaneyê APECî biroşê.” Ê kesî eno zî va “Badê ke şima şiyî, min û Mehmûdî ma minaqeşe kerd…” O merdim hereketê siyasî yê Malmîsanijî înan ra yo. 

Eger Malmîsanijî yan zî kek Mehmûdî sere de mi ra bivatêne “Ma enê dayreyî kenê Buroyê Vateyî” ez zaf memnûn biyêne. Xwura ez Grûbe rê xwbitîyayne. Labelê wina binkî, binfiskî têwgeyrayişê înan çirkîn bi, her kesî rê çirkîn ame.

Mi cor de behs kerd ke kovara Vateyî û kitabê Weşanxaneyê Vateyî hewt-heşt serrî keyeyê mi de bî, la badê ke Sidqî xocayî buroyê xwu de yew oda da kovara Vateyî, mi berdî uca.

Mehmûd Nêşite lezûbez şi heme qolîyê kovara Vateyî û kitabê Weşanxaneyê Vateyî ke buroyê Sidqî de bî, bar kerdî berdî o dayre. Yew lewhe da viraştiş, ser o “Vate” da nûştiş û balkona ê dayreyî de aliqna. Yew nuşte nuşt, înternet de weşana. Tede vatbi “Bîroyê Vateyî yê Diyarbekirî do bibo lokomotîfê Kirmanckî (Zazakî).” 

Derheqê enê nuşteyî de çiyo ke bi weşê mi nêşi eno bi ke Mehmûd Nêşiteyî nuşteyê xwu qey Zazakî.Net de nêweşana, mi se kerd ke vera mi de cebhe girewt. A bi eno qeyde, Malmîsanijî, dima zî Mehmûd Nêşiteyî rûnê mi na nanê mi ser!

* * *

Badê ke Malmîsanijî û Mehmûd Nêşiteyî bi eno qeyde ma tehn dayî, Sidqî xocayî va “Bêrê, ma xwu rê komele ronê. A odaya ke mi daybî Vateyî, wa komele rê bo.” Mehmûd Nêşite xaric, ma kesê ke a şewe o dayre de kom bibî, ma dest pê kerd yew komele rona. 

Badê ke ma komele rona, ancî ma waşt kursê ziwanî Buroyê Vateyî de bidê, la Mehmûd Nêşiteyî ma red kerdî. Enê ser o Odaya Tabîban ra hevalê ke ma miyan de bî, va bêrê dayreyê ma de kurs bidê. Uca ra pey mi têdima kursê ziwanî dayî. Dima ma kovara Şewçila vete, eynî wext de ma rojnameyê Newpelî vet. Badê pey zî ma Weşanxaneyê Roşna rona…

Ma enê xebatî seba ke kovara Vateyî rê yan Grûba Xebate ya Vateyî rê bibê reqîb nêkerdêne. Eno qeyde yew fikir bin ra nêameyne ma vîr. Ma bi heyecan waştêne xebata ziwanî hîra bibo. Coka mi hetêk ra enê xebatî kerdêne hetêk ra zî mi bi eynî heyecan xizmetê xwu yê Grûba Xebate ya Vateyî dewam kerdêne. Mi bi xwu derheqê kombiyayişanê Grûbe de, derheqê Buroyê Vateyî yê Diyarbekirî de, derheqê kovara Vateyî û kitabê ke Weşanxaneyê Vateyî ra vejîyayne de xeberî amade kerdêne û keyepelê Zazaki.Net de, rojnameyê Newepelî de weşanayne. Mi zafê kitabê ke Weşanxaneyê Vateyî ra weşanîyayê ser o yew bi yew nuşteyî nuştî. Ez eşkena zaf bi rehetî vajî ke bi enê xeberanê ke mi viraştî û bi nuşteyê ke mi nuştî û keyepelê Zazaki.Net de, rojnameyê Newepelî de weşanayî, şar Grûba Xebate ya Vateyî ra, kovara Vateyî ra, Weşanxaneyê Vateyî ra xeberdar bi. 

Fikrê mi eno bi. Kam çi xebate keno wa bikero, eke ziwanê ma rê beno xizmet, kamca keno wa bikero qet ferq nêkeno. Ma vajê, varitî çilk bi çilke asmîn ra yena war, dereyan ra sey awe herikîyena. Dereyî benê pêser, layî virazîyenê. Layî şinê royan ser, royî şinê deryayî ser… A xebata mîlî, xebata ziwanî zî bi eno qeyde ya. Çiyo muhîm o yo ke netîce de awa ma şêro eynî deryayî ser. 

Labelê înan bi çimê dişmenî ewnîya xebatanê mi ra. Mesela, ma gama ke hûmara yewine ya Şewçila vete, ma des nusxayî berdî Buroyê Vateyî yê Diyarbekirî de ronayî. Mehmûd Nêşiteyî girewtî vir kerdî eştî teber. 

Ancî, tam ê wextan TÜYAPî Diyarbekir de fuara kitaban organîze kerdbî. Weşanxaneyê Vateyî zî stand akerd. Kek Ehmedê Qasiman çend nusxayê Newepelî berdî standê Weşanxaneyê Vateyî de ronayî ke sey diyarî vila bikerê. Deniz Gündüz dima yeno, senî çim gineno Newpel ro, miyanê hende miletî de gêno vir keno erzeno. De êdî enê hereketan ra dereceyê dişmentîya înan texmîn bikerê!

Enê tenya di nimûne yê, zaf çiyê winasî estê. Ma enê çiyî Malmîsanijî rê, Îhsan Esparî rê neqil kerdî. Mi înan ra va “Tu zirarê enê xebatanê ma Grûbe rê, kovara Vateyî rê, Weşanxaneyê Vateyî rê çinê yo. Eke keyfê şima enê xebatan rê nîno zî qet nêbo şarî bi ma mehesnê.” Mi va “Eke ti biwazê, enê çiyî nêbenê. Pîl ti yê. Mehmûd Nêşite û Deniz xebera to ra nêvejyenê. Ma zî xebera to kenê.” Mi va “Ez enê çiyan to ra zana…”

O buroyê Vateyî yê Diyarbekirî tu randiman nêda. Peynî de ê camêrdî dayreyê xwu apey girewt. Çimkî kam şiyêne uca, Mehmûd Nêşite qîrayne ser. Labelê Malmîsanijî û tayê kesanê bînan vatêne qey rîyê xebatanê mi ra kes nêşino uca. Coka kîna mi kerde xwu zere. 

Mi zaf dîqet kerdêne şar bi ma nêhesîyo. Çimkî mi zanayne, eke şar pê bihesîyo mabeynê ma de bêhizûrîye esta, do şewqê ciwanan bişikiyo û mucadeleyê ma yê ziwanî zirar bivîno. Fikrê mi tim eno bi, coka zaf çiyê ke Malmîsanijî û înan kerdî, mi qurtnayî. Mi tehemul kerd, mi deyax kerd. La feyde nêkerd. A peynîya ma ameye ça ra vejîya!