Roşan Lezgin

Grûba Xebate ya Vateyî xebata standardkerdişî de peybendê “-kî” motamot sey peybendê Tirkî “-ca/ça/çe” hesebnayo. Ma vajê, nameyê miletî “ereb” o, peybendê “-kî” danê ver û formê “Erebkî” de nameyê ziwano ke erebî qisey kenê virazenê.  (Biewnî: Vate-9; Rastnuştişê Kirmanckî (Zazakî), r. 12) La eslê xwu de sey heme diyalektanê Kurdî yê bînan, Kirdî de zî nameyê ziwanan bi peybendê “-î”yî viraziyeno. Tenya, nameyê ke bi herfa vengine qediyenê de, vengê “k” sey herfa pêrabestişî kewena mabeynê her di venginan. Ma vajê, nameyê “zaza” de, seba ke kelîme halê xwu yo sade de bi herfa vengine qediyena, coka “k” sey herfa pêrabestişî keweno mabeynê “a”yî û “-î”yî û formê Zazakî de nameyê ziwanî virazîyeno. Labelê nameyê ke bi herfa bêvenge qediyenê, tenya bi “-î” benê nameyê ziwanî. Ma vajê, sey Kurd î , Kird î , Kirdas î , Kurmanc î , Ereb î , Tirk î , Faris î , Înglîz î … Mi bi xwu hetanî ewro miyanê şarê ma de nêdîyo kesî vato “Kurd k î, Kirdas k î, Kurmanc k î…” Nika sey delîl, ma biewn...

Ena çekuya ‘ pox ’î hetê ma de zî yena vatiş. Ez hema qic biya, belkî hewtserre biya, mi şinawitbî. Neke tenya kirdê ma, mi bi xwu fekê înan ra şinawito, kurmancê ma zî vanê. Çekuya ‘ pox ’î, ma het manaya ‘pîsî/gî’ de yena vatiş. Coka zaf nadir yena şixulnayiş. Mesela, gama ke tutêk ra yan zî merdimêkê peregendeyî ra hêrs bibê, vanê “Poxê to ra eno îş bi!” Yanî “Pîsîya (gîyê) to ra eno îş bi.” Ancî vanê “Ma dekewtî poxê filan kesî!” Yanî “Ma dekewtî pîsîya (gîyê) filan kesî.” Seke mi va, hem nadir yena vatiş hem zî her ca de û her kesî ra nîna vatiş. Zaf eşkera yo ke ena çeku tirkî ra dekewta ziwanê ma. Eslê ci ' bok 'ê tirkî yo ke Divanî Lugatît Tur k de zî vîyarena. Eno kitab Kaşgarlî Mehmûdî 1070 de amade kerdo û ferhengo tewr verîn yê tirkî yo. La şarê ma vengê b sey p telafuz keno, vengê k zî sey x telafuz keno, coka herinda ke vajê ‘ bok ’, vanê ‘ pox ’. Labelê çiyêko balkêş o, şarê ma yê hetê Sêwreke rojane şixulnenê.  Û çiyo hîna ecêb, manaya “sebeb, semed/s...

  Serranê 1970an de Yenîşehîr semto tewr nezîh û rindek yê Diyarbekirî bi. Dima, Ofîse zî sey dewamê Yenîşehîrî biye semto sosyetîk yê Diyarbekirî. Ê wextan tebeqeyo elît yê Diyarbekirî enê semtan de roniştêne. Esas, enê cayan de hîna verê cû, serranê 1940an de banê diqatê baxçeyinî virazîyaybî. Yanî o wext ra aîleyê halweşî hêdî-hêdî zereyê bedenî ra, hewşan ra vejîyaybî. Labelê serranê 1970an de enê banan êdî yew bi yew cayê xwu da apartmananê 8-10 qatan. Bi eno qeyde yew kulturo newe yê ciwîyayişê muşterekî dest pê kerd. Payizê 1995î de, rojêk ez û di hevalê xwu semtê Ofîse de ma şî buroyê mutehîtêk. Buro, binê yew bînaya desqate de bi. Bîna hema înşat bî, la tay mendbi ke temam bibo. Mutehît merdimêko bi ser û sînçe, weşsuhbet, maqul û zanaye bi. Ez xelet nêbî hevalan va mihendîs-mîmar o. Mutehît peyê masaya xwu de, ma zî qoltuxan ser o roniştî. Ma rê çay waşte û ma dekewtî suhbetî miyan. Suhbetê ma zî meseleyê kurdayetî bî. Ma hê wina bi heraret suhbet kenê, mi dî yew mêri...

Exlebê merdiman, başîya ke to înan rê kerda û xirabîya ke înan to rê kerda çinê hesab kenê; bi eno qeyde, xwu û to kenê sey pê.