Vateyê Kalikê Mi!
Verê cû pîlanê ma seba ke hêgayanê bejikan biarisnê, yanî seba ke herrî nefes bigêro, serrêk tede genim ramitêne serra bîne kerdêne filhan. Filhan çi yo? Hêgayo ke cite biyo la semedê arisnayişê herrî tede çiyêk nêameyo ramitiş ra vanê filhan. Esas dewa ma de hîna zaf vanê şove. Tirkî vanê nadas.
Hetê ma de tayê filhanan de mehsûlê ke herrî nêkenê rincan filhan de ramitêne; ma vajin nehayî, nîske, şolike, gilgil yan zî petêxî, qitikî, ecûrî, tirozî. Bêguman ramitişê enê mehsûlan zî bi usûl bi. Mesela, petêxî erdê dibûrî ke tîjî tay dana piro û rewaya binê erdî xurt a de, yanî herrîya ke ritûbetê binê ci zêde yo de ramitêne.
Dewa ma de, hetê corê rezan de yew hêgayê ma yo dibûrî esto. Kalikê mi lajanê xwu rê kerdo bare. La serra ke filhan biyêne, ma hemîne piya o dibûrî de petêxî ramitêne. Petêxî zî sey kultur zaf tewirê înan estbî. Yeno mi vîr, vatêne petêxê hesenî, petêxê ‘ezoyî, petêxê mizoyî, petêxê ‘ezo-çerkoyî, petêxê şekerikî, petêxê şemamikî, petêxê deqdeqikî, petêxê zerdikî, petêxê gircikinî…
Kalikê mi tayê petêxê rindekî semedê toxumî leme wa verdayne, ciranêkerdêne. Eke petêxe leme wa tam resayne, êdî biyêne nermek hema cirakerdêne. Dendikê ci vetêne, herrî ser o kerdêne wuşk. Badê ke baş bî wişk, dekerdêne yew kîsik û semedê serrêna sey toxum dartêne we. Her tewir petêxe ra muheqeq toxum girewtêne.
Kalikê minê rehmetî, ramitişê dendikan ra dest pê kerdêne heta ke payizî petêxî qedîyayne, her roje serê sibayî ra heta şan, diyarê mile de, binê yew dara mazêre ya xişne de roniştêne û natorîya hêgayê petêxan kerdêne. Seba ke dorê hêgayî sênckerde nêbi eke herî, qantirî, estorî û heywanê bînî bêwayir bimendêne, ameyne dekewtêne hêgayî miyan, lemê patêxan pa mehsûlî wa werdêne, çiyêk nêverdayne.
Wexto ke petêxî êdî resayne, kalikê mi şiyêne miyanê hêgayî ra geyrayne, kamcîn petêxa ke resaya cirakerdêne ardêne verisnîyê dara mazêre de kom kerdêne. Babîyê mi yan apanê mi ra yew, dadîya mi yan nacînîyanê mi ra yewe, yan zî ma tutan ra yew, here berdêne, kalikê mi petêxê resayeyî dekerdêne heqîbeyan, ma girewtêne ardêne keye.
Eyb o merdim vajo, welatê ma de kesê ke petêxanê ma ra nêwerdo çinê yo. Kam rayirê diyarê mila ke hêgayê ma tede bi ra biviyartêne, kalikê mi veng dayêne ci, vatêne “Dê hela bêre tiya.” Persê hal û wextê ci kerdêne. Uca, binê dara mazêre de yew petêxa rindeka resayî şîl kerdêne. Heta pê nêdayne werdiş, nêşirawitêne. Wexto ke şirawitêne zî, qaso ke eşkayne, yew-di hebî petêxî zî dayêne ci, vatêne xwu rê bibere.
Rojêk ez zî verê kalikê xwu de biya. Yew mela uca ro viyart. Şaşike sere wa bî. Nika nîno mi vîr melayê kamcîn dewe bi. Kalikê mi veng da ci, ame. Binê dare de roniştî. Kalikê mi ci rê yew petêxa rindeke şîl kerde. Melayî cêbê xwu ra yew kardîya qiceke vete, şîlê petêxe yew bi yew pacitî û werdî. Dimê kardîya ci neqişnaye bi, kardîyêka zaf weşike bî.
Gama ke ey û kalikê mi suhbet kerdêne, va “Ap Hecî, ti zanê, kitaban de nuşte yo. Pêxemberê ma meyweyan de tewr zaf petêxe ra hes kerdo. Çimkî petêxe semedê wicûdî, semedê zereyê merdimî hekîm a.”
Ez nika zerrî ra bawer kena ke heqîqeten zî petêxe zaf şîfa ya. Hela mevajê ke enê petêxê ma yê bejikî. Hamnanî roja ke ez yew petêxe nêwerî çinê ya. Bêguman zebeş zî weş o la petêxe heqîqeten zaf weş a.
Rojêk ancî ez şiya verê kalikê xwu, mi ci rê werd û awe berdibî. Ez wexto ke şiya, yew mêrik verê kalikê mi de bi. Emrê ci dahîris serrî estbi. Yew şewqaya çargoşe sere ra bî. Kalikê mi ci rê yew petêxe şîl kerdbî, ey zî werdêne. Mêrikî kalikê mi ra va “Ap Hecî, kalikê mi nêweş o. Ez şirawita ke ti yew petêxe bidê.” Kalikê mi şi miyanê hêgayî ra geyra, hîrê hebî petêxê rindekê resayeyî çînayî ardî. Mêrikî va “Apo, yew bes a.” Kalikê mi bi peşmirîyayiş va “Nê nê. Ti enê hîrê heban bibere bide kalikê xwu, wa sereyê mi baş bişikno!” Mêrik pê qalanê kalikê mi huya. Her hîrê petêxî dekerdî çenteyê xwu, xatir waşt û şi.
Mêrik şi. Mi kalikê xwu ra va “Ti hem petêxan danê ci hem zî ti vanê wa sereyê mi bişikno! Eger sereyê to şikneno, ti çira ci rê petêxan şirawenê? Eke sereyê to bişikno, wulay ez zî sereyê ey şiknena.”
Wexto ke mi wina vatêne kalikê mi bi peşmirîyayiş goşdarîya mi kerdêne. Kalikê mi va “Lawo ti hema qic ê, ti fam nêkenê mi çiyî ser va. Tayê merdimî estê, eke ti ci rê hewle bikerê, vera hewla to de muheqeq yew xirabî keno, cayêk de to dano erd ro, bêbextîyêk keno! Kalikê enê merdimî zî kesêko eno tewir o…”
Kalikê mi enê çî vatî la mi fam nêkerd ke wazeno vajo se. Ez hema zî nêzana kalikê ê mêrikî çi xirabîyêk bi kalikê mi kerdbî, yan kalikê mi senî dayo erd ro yan zî bêbextîyêka senîne kerda. Ez qet nêkewta dima. Feqet çewres û şeş serrî badê cû, ez hema newe vateyê kalikê xwu fam kena!...
Hetê ma de tayê filhanan de mehsûlê ke herrî nêkenê rincan filhan de ramitêne; ma vajin nehayî, nîske, şolike, gilgil yan zî petêxî, qitikî, ecûrî, tirozî. Bêguman ramitişê enê mehsûlan zî bi usûl bi. Mesela, petêxî erdê dibûrî ke tîjî tay dana piro û rewaya binê erdî xurt a de, yanî herrîya ke ritûbetê binê ci zêde yo de ramitêne.
Dewa ma de, hetê corê rezan de yew hêgayê ma yo dibûrî esto. Kalikê mi lajanê xwu rê kerdo bare. La serra ke filhan biyêne, ma hemîne piya o dibûrî de petêxî ramitêne. Petêxî zî sey kultur zaf tewirê înan estbî. Yeno mi vîr, vatêne petêxê hesenî, petêxê ‘ezoyî, petêxê mizoyî, petêxê ‘ezo-çerkoyî, petêxê şekerikî, petêxê şemamikî, petêxê deqdeqikî, petêxê zerdikî, petêxê gircikinî…
 |
| Kalikê mi Hecî Wisif (01.07.1903 - 25.07.1983) |
Kalikê mi tayê petêxê rindekî semedê toxumî leme wa verdayne, ciranêkerdêne. Eke petêxe leme wa tam resayne, êdî biyêne nermek hema cirakerdêne. Dendikê ci vetêne, herrî ser o kerdêne wuşk. Badê ke baş bî wişk, dekerdêne yew kîsik û semedê serrêna sey toxum dartêne we. Her tewir petêxe ra muheqeq toxum girewtêne.
Kalikê minê rehmetî, ramitişê dendikan ra dest pê kerdêne heta ke payizî petêxî qedîyayne, her roje serê sibayî ra heta şan, diyarê mile de, binê yew dara mazêre ya xişne de roniştêne û natorîya hêgayê petêxan kerdêne. Seba ke dorê hêgayî sênckerde nêbi eke herî, qantirî, estorî û heywanê bînî bêwayir bimendêne, ameyne dekewtêne hêgayî miyan, lemê patêxan pa mehsûlî wa werdêne, çiyêk nêverdayne.
Wexto ke petêxî êdî resayne, kalikê mi şiyêne miyanê hêgayî ra geyrayne, kamcîn petêxa ke resaya cirakerdêne ardêne verisnîyê dara mazêre de kom kerdêne. Babîyê mi yan apanê mi ra yew, dadîya mi yan nacînîyanê mi ra yewe, yan zî ma tutan ra yew, here berdêne, kalikê mi petêxê resayeyî dekerdêne heqîbeyan, ma girewtêne ardêne keye.
Eyb o merdim vajo, welatê ma de kesê ke petêxanê ma ra nêwerdo çinê yo. Kam rayirê diyarê mila ke hêgayê ma tede bi ra biviyartêne, kalikê mi veng dayêne ci, vatêne “Dê hela bêre tiya.” Persê hal û wextê ci kerdêne. Uca, binê dara mazêre de yew petêxa rindeka resayî şîl kerdêne. Heta pê nêdayne werdiş, nêşirawitêne. Wexto ke şirawitêne zî, qaso ke eşkayne, yew-di hebî petêxî zî dayêne ci, vatêne xwu rê bibere.
Rojêk ez zî verê kalikê xwu de biya. Yew mela uca ro viyart. Şaşike sere wa bî. Nika nîno mi vîr melayê kamcîn dewe bi. Kalikê mi veng da ci, ame. Binê dare de roniştî. Kalikê mi ci rê yew petêxa rindeke şîl kerde. Melayî cêbê xwu ra yew kardîya qiceke vete, şîlê petêxe yew bi yew pacitî û werdî. Dimê kardîya ci neqişnaye bi, kardîyêka zaf weşike bî.
Gama ke ey û kalikê mi suhbet kerdêne, va “Ap Hecî, ti zanê, kitaban de nuşte yo. Pêxemberê ma meyweyan de tewr zaf petêxe ra hes kerdo. Çimkî petêxe semedê wicûdî, semedê zereyê merdimî hekîm a.”
Ez nika zerrî ra bawer kena ke heqîqeten zî petêxe zaf şîfa ya. Hela mevajê ke enê petêxê ma yê bejikî. Hamnanî roja ke ez yew petêxe nêwerî çinê ya. Bêguman zebeş zî weş o la petêxe heqîqeten zaf weş a.
Rojêk ancî ez şiya verê kalikê xwu, mi ci rê werd û awe berdibî. Ez wexto ke şiya, yew mêrik verê kalikê mi de bi. Emrê ci dahîris serrî estbi. Yew şewqaya çargoşe sere ra bî. Kalikê mi ci rê yew petêxe şîl kerdbî, ey zî werdêne. Mêrikî kalikê mi ra va “Ap Hecî, kalikê mi nêweş o. Ez şirawita ke ti yew petêxe bidê.” Kalikê mi şi miyanê hêgayî ra geyra, hîrê hebî petêxê rindekê resayeyî çînayî ardî. Mêrikî va “Apo, yew bes a.” Kalikê mi bi peşmirîyayiş va “Nê nê. Ti enê hîrê heban bibere bide kalikê xwu, wa sereyê mi baş bişikno!” Mêrik pê qalanê kalikê mi huya. Her hîrê petêxî dekerdî çenteyê xwu, xatir waşt û şi.
Mêrik şi. Mi kalikê xwu ra va “Ti hem petêxan danê ci hem zî ti vanê wa sereyê mi bişikno! Eger sereyê to şikneno, ti çira ci rê petêxan şirawenê? Eke sereyê to bişikno, wulay ez zî sereyê ey şiknena.”
Wexto ke mi wina vatêne kalikê mi bi peşmirîyayiş goşdarîya mi kerdêne. Kalikê mi va “Lawo ti hema qic ê, ti fam nêkenê mi çiyî ser va. Tayê merdimî estê, eke ti ci rê hewle bikerê, vera hewla to de muheqeq yew xirabî keno, cayêk de to dano erd ro, bêbextîyêk keno! Kalikê enê merdimî zî kesêko eno tewir o…”
Kalikê mi enê çî vatî la mi fam nêkerd ke wazeno vajo se. Ez hema zî nêzana kalikê ê mêrikî çi xirabîyêk bi kalikê mi kerdbî, yan kalikê mi senî dayo erd ro yan zî bêbextîyêka senîne kerda. Ez qet nêkewta dima. Feqet çewres û şeş serrî badê cû, ez hema newe vateyê kalikê xwu fam kena!...
Yorumlar
Yorum Gönder