Di çekuyî: cerresûn & gelac

Ez nêzana mintîqeyanê bînan de zî estê yan nê, la hetê ma de enê her di çekuyî bi enê manayan estê:

cerresûn (sifet): zerrpêt, aftaraye; eksê zerrtenik û zerrzîzî

cerresûntî (name): halê zerrpêt û aftare biyayişî; eksê halê zerrtenik û zerrzîz biyayişî 

gelac (sifet): keso xeberdayişo ke ci ra zerar virazîyeno keno, o ke bêkontrol qisey keno; o ke bi nîyeto xirab qisey keno û netîce de xirabî yena meydan; pêverdayox

gelacîtî (name): halê xeberdayişê ke ci ra zerar virazîyeno; pêverdayoxtî

Mi enê her di çekuyî metnanê kanan yê tirkî de dî. Çekuya cerresûn sey “cilasun” nusxaya Dresdenî yê Dede Korkutî de wina vîyarena: “… big yigitler cılasunler birbirine qoyulan çağda…”. Ena çeku ferhengê TDK yê ewroyî de sey “cilâsun” qeydkerde ya û vanê eslê ci mongolkî yo.

Ez bi xwu nêzana kokê ci kamcîn ziwanî ra yo. Gelo sewbîna ziwanan de zî esta yan nê. Labelê kirdîya ma de esta û nika zî ma şixulnenê. 

Hetê ma de yewna çeku esta, vanê gerrmesûn ke manena çekuya cerresûnî. Manaya ci zî ena ya: wexto ke canê însanan yan heywanan de sûrebina yanî kule/kunêre virazîyena, goçînî adir de kenê sûr û bi sereyê tûj yê goçînî sûrebina teqnenê ke rîm û ricaw (îltîhab) bêro teber. Ena kirarî ra vanê gerrmesûn. Xwura çekuya cerresûn zî hîna zaf semedê înanê ke gunî û emelîyat ra nêtersenê, zerrîya înan qehîm ra yena vatiş.

Çekuya gelac zî Miftahu’l-Cenne de wina vîyarena: “… dilini yaramaz gelacilerden saqlayanlara…”. Ahmedê Daî eno kitab tiya ra qasê panc seyî serrî verê cû erebî ra tercumeyê tirkî kerdo. Ena çeku ferhengê ewroyî yê TDK de çin a, la transkrîpsîyonê metnî de manaya ci sey “söz, laf, lakırdı” nuşte yo. Vanê Ahmedê Daî Germîyan ra yo. Gelo eno Germîyanê Kurdistanî yo yan cayê Mîrektîya Germiyaoğulları ke Kutahya ya, ez tam nêzana.