Demo peyîn de rewşa Kirdkî!...
Înternet semedê her kesî îmkanêko muhteşem o; merdim biwazo, bizano û baş bişixulno nîmetêko zaf weş o. Her çî ra ver, înternet platformêko demokratîk o; her kes eşkeno bi hawayêk, ma vajin nuştekî, dîtbarkî yan zî vatişkî xwu îfade bikero û vengê xwu, fikrê xwu biresno sewbînan kesan.
Destpêk de însanan hîna zaf bi nuştekî înternet de xwu îfade kerdêne. La enê demê peyînî de êdî terzê roportaj yan konferans de bi vîdeo xwu îfade kenê. Bêguman kurdê ma zî apey nêvindenê, kesî yan zî dezgeyî eno îmkan ra weş îstîfade kenê. Labelê miyanê ma kurdan de, ez vana, ma kirdî ancî sist ê!
Çend rojî verê cû ez şibiya Qilaban, mi waşt ez o hetê welatê ma zî bivînî. Ma şî zozananê Ripinî, ageyrayiş de ma ko ro ameyne, rayirê ma çend saetî dewam kerd. Tam ma resayî diyarê koyî, şebekeyê telefonî aktîf bi. Îdarekarê Nûbiharî kek Silêman Çevîk mi geyra. Kek Silêman bi xwu kurmanc o la weş Dimilkî zano, coka mi dir Dimilkî qisey keno. Va “Ma eno hewte înternetî ser o yew programê suhbetî virazin. Ti û Bîlal qisey bikerê.” Axir, ez ageyraya Diyarbekir û eynî roje şan de ma înternetî ser o wina zindî rewşa Kirdkî ser o suhbet kerd. Dima mi goşdarîya qiseykerdişê xwu kerd. Şima zî eşkenê eno lînk ra goşdarî bikerê: https://www.youtube.com/watch?v=sxyncUcz_KU Çiyo ke mi waştêne ez vajî, ez vana bineyke fam beno la esas dima mi waşt ez fikrê xwu bineyna hîra û tekuz îfade bikerî.
Eke ma biewnîn rewşa Kirdkî ra, gereka verî ma bineyke bala xwu bidin xwu ra pey. Nîsbet bi miletanê serdestan, tarîx ra nat, ma kurdî wayirê çiyêkê hende asayeyî nîyê ke merdim pê îftîxar bikero. Verînanê ma neke dewletî nêronayê, belê, ronayê. La enê dewletan ma rê yew mîraso asaye nêverdayo. Mesela, dewletê sey Zengîyan, Şedadîyan, Merwanîyan û esas dewleta Eyubîyan (1171-1250) estê. Eyubîyan ra dima, mîrekî zî generalê Selahedînê Eyûbî bî. Heta zafê eşîrê kurdan zî eynî sey dewlete biyê; sîstemê înano polîtîk, serekê înan, îdareyê înan, eskerê înan estbiyê. Labelê nuştiş çinê biyo. Îdarekaranê kurdan nuştiş û qeydkerdiş xwu rê nêkerdo armanc. Sîstemê xwu nuştişî ser o, qeydkerdişî ser o awan nêkerdo. Tarîxo ke nêro nuştiş zî kitm o, çinê yo! Coka ma kurdî mabeynê hîrê miletanê xurtan de, yanî mabeynê ereban û farsan û tirkan de sey yew tebeqeyo dewij û medenîyet ra dûrî mendê. Eke tapû çinê bo, merdim nêeşkeno milkî ser o heq îdîa bikero. Nuştiş û qeydkerdiş zî semedê miletan tapû yo. La çi heyf ke îdareyanê kurdan, dewletanê kurdan, mîrektîyanê kurdan nuştiş, qeydkerdiş xwu rê nêkerdo armanc, yanî bêtapû yê. Erdê înan şarî ser o tapû biyo! Çimkî kurdan şîfaen hukim kerdo! Nika ke ma ewnîyenê tarîx ra, qeydê derheqê kurdan de ancax arşîvê dewletan de yan zî nuşteyanê gerokan de estê. Xwura ê zî bi hawayêko xwezayî bi ziwanê serdestan ê. Ziwano ke tarîx ra nat nênusîyayo, ewro ma nêeşkenê çend serran de aver biberin biresnin sewîyeya ziwananê miletanê serdestan, ma nêeşkenê Tirkî dir reqabet bikerin.
Eno yew. Yê diyin; sey zafê miletan kurdî zî tarîx ra nat çend diyalektan/ziwanan qisey kenê. Nînan ra Kurmancî û Soranî xwu rê firsend dî, bineyke aver şiyî. La Kirdîya ma sey yew ziwano verbel/fekkî, yew ziwano ke perwerde nêdîyo, ser o xebate nêbiya, sehaya nuştiş û wendişî ra, edeb û huner ra temamen teberbiyaye û kitim mende; yew ziwano dewij, yew ziwano ke her mintîqe de, her gelî de, her dewe de, heta her fek de bi hawayêk qisey beno; qisyekerdoxê ci yewbînan ra rehet fam nêkenê. Yanî, miyanê diyalektanê Kurdî de a tewr apeymendî û bêprestîj Kirdî ya! Bêguman ziwan şekil dano komelê xwu, yanî hal û wezyetê ziwanî, eynî wext de hal û wezyetê komelê ke ziwanî qisey keno yo. Ziwanê ma maneno ma, ma zî manenê ziwanê xwu; senî ke Kirdkî problemin a, ma zî o qeyde problemin ê.
Yê hîrêyin; her hîrê miletanê ke ma kurdî girewtê binê tehekumê xwu, yanî ereb û faris û tirkî wayirê tarîxêkê zaf xurtî yê. Mesela, Quran bi erebkî yo; erebkî ziwanê împaratorîya Emewîyan û Ebasîyan, ziwanê perwerdeyî û hiqûqî ya. Fariskî zî ziwanê împaratorîyan, ziwanê edebîyat û hunerî ya; ziwanêko wina ke di hezarî serrî ra nat pê nusîyeno. Ez vana Tirkî zî înan ra kemêr nîya; tewr tay hezar serrî yo ke Erebkî û Fariskî dir misabeqe de ya; ziwanê îdareyî, ziwanê dewletan û împaratorîyan a. Enê her hîrê ziwananê serdestan ser o hende xebatî biyê ke merdim nêeşkeno rewşa Kurdî înan dir miqayese bîle bikero. Coka verînanê ma eke çiyêk nuşto zî, ziwanê serdestan de nuşto. Ziwano ke pê nênusîyo, ziwano ke resmîyetê ci çinê bo, tu qîymet ci rê çin o. Coka ma kenê nêkenê, ma vanê nêvanê, hewa yo; milet Kirdî terk keno.
Yê çarin; ziwan medenîyetî virazeno, medenîyet zî ziwanî aver beno. Miletê serdestî esas bi ziwan û kulturê xwu yê xurtî ma ser o tehekum kenê. Çimkî ziwan bi xwu muqtedîrî ya. Ti bi kamcîn ziwanî perwerde bivînê, kulturê ê ziwanî şekil dano fikrîyatê to. Ziwanê miletanê serdestan, yanî Erebkî û Fariskî û Tirkî tim şekil dayo dinyaya ma ya fikrî. Enê ziwanan ser o hende xebatî biyê, enê ziwanî hende ameyê nuştiş ke êdî problemê xwu hel kerdê. Kam ke enê ziwanan de qisey bikero yan binusno, yew ziwano xericnaye, helnaye, hazir vîneno. Yew ziwano sey asfaltê Londra, sey cadeyê Îstîqlalî. Ziwanê ma, vera ziwananê serdestan de maneno şiverayê barîçekî yê kendalanê Koyê Sipî. Eke rayiro asfalt merdimî ver de bo, qey kendalan ra bikewo diyar? Yanî şar ewnîyeno ke yew ziwano resmî û edilnaye ho ver de, qey ageyro ziwano prîmîtîv qisey bikero!
Yê pancin; kes hurmet nîşanê bêpergalan, rebenan, apeymendeyan û kewteyan nêdano. Mesela, ereb û fars û tirkî yewbînan şinasnenê, mewcûdîyetê yewbînan, tarîxê yewbînan înkar nêkenê. La kurdî înan çim de çinê yê, eke bibê zî kovî û dewij ê. Çira hurmet nîşan bidê ke? Ma fek hurmet ra veradin, sey polîtîkayêka bingeyîne û bi hawayêko sîstematîk bi heme qewet û dezgeyanê xwu, bi qanûnê xwu kurdan çinê kenê. Ziwanê kurdan, heta mewcûdîyetê înan sey sûc vînenê. Yanî ziwanê ma destê ma de biyo “unsûrê sûcî!” Coka ma bi xwu zî êdî ziwan û milîyetê xwu sey çiyo ke gereka bêro çinêkerdiş, miyan ra wedarîyo, her kes ci ra bixelisîyo vînenê. Û xwura ma zaf zeîf ê, ma nêeşkenê vera hukmê serdestan de xwu bipawin, xwu rê yew fikro aîdê xwu birêsin û tetbîq bikerin. Ma bêçare, halê rebenan de heyatêko rezîlane ciwîyenê. Ma teslîmê polîtîkaya çinêkerdişê xwu biyê. Tam halê teslîmîyetî! Coka ma bi lezûbez ziwanê xwu ra, milîyetê xwu ra remenê, întîsabê ziwan û milîyetê serdestî kenê. Çimkî ma rê sewbîna rehetî çin a. Kurdîtî zehmetîyêka hende giran a ke ancax kesê zaf bişiûrî bieşkê dewam bikerê. Ê zî zaf tay ê.
Yê şeşin; heyato rojane de tu îhtîyac bi Kirdî çin o, çimkî ziwanê serdestî heme ca girewto xwu dest. Komelê kurdan, kuçe û bazarê kurdan, rêxistinê ke semedê kurdayetî micadele kenê bîle tirkî qisey kenê. Coka fîgurê ke vernîyê miletê kurdî de yê, hema vajêne, pêru halê tenaquzî de yê, yanî kurdî çelîşkî de yê. Wexto ke çelîşkî dekewte cuya merdimî, karakterê merdimî perçe beno, aoraya merdimî şikîyena, xwurabawerî (özgüven) nêmaneno. Halê çelîşkî de merdim çiyo raşt çewt vîneno, çiyo çewt raşt vîneno.
Hewtin; çiyo ke ziwanê ma bido ciwînayiş tenya hîsîyatê milî yo. Sewbîna tu çiyêk çin o ke ma ziwanê ma ser o konsantre bikero. Labelê nika ma rê milîyetperwerî zî sûc yena dîyayiş! Siyasetê ma bi xwu, yan zî siyaseto ke ma vanê qey siyasetê ma yo, bi ziwanê heqaretî ma ra vano “İlkel miliyetçi”. Mesela, seba ke ez bi hîsanê mîlî ziwan û edebîyatê ma ser o şixulîyena, tayê merdimê ma, yanî kesê ke Kirdkî şiîr nuşto bîle, zaf rehet eşkenê mi bi nasyonalîstî sûcdar bikerê! Mi ra vanê “bi nasyonalîstî vengan dayo”. Oxro ke vîst û di tarîfê nasyonalîstî estê, vîstê înan pozîtîf ê, medenî yê. Tenya êyê ke dereceyê şovenîstîye de yê, yan zî tadîyenê benê nîjadperestî, xirab ê. Raşta ci, mîlîyetperwerî/miliyetçilik fikrêko medenî û pozîtîf o. Labelê ma enê hîsîyatî bîle xwu heram kenê. Mesela ez, eger ez hîsanê xwu yê milî çinê bikerî, ez vana tu motîvasyon mi de nêmaneno ke ez ziwanê ma ser o bixebitî.
Yê heştin; kurdê ke siyaaset kenê, meselaya ziwanî de tu cidîyetê înan çin o. Komele û hereketê ke destpêkê seserra vîstine de ronîyayê, hema vajêne ke ziwanê hemîne ziwanê serdestan o. Şêx Seîd efendî bîle mektûb û talîmatê xwu bi tirkî nuştê. Zafê kadroyanê siyasî yê kurdan, ma vajin Nûrî Dêrsimî, Qedrî Cemîlpaşa, Hesen Hişyar Serdî, Mûsa Anter û hema zafine xatirayê xwu bi tirkî nuştê. Çend serrî verê cû tayê siyasîyê kurdan Diyarbekir de ameyî têhet, bi qîrî û qelebalix va “Platforma Zimanê Kurdî” labelê peynî fis vejîya. Dima nînanê çekdaran bi propaganda va “Torra Ziman û Çandan” la bin ra veng vejîya. Enê rojan behsê “Hereketê Ziwanê Kurdî” beno, la ho meydan de ke tu çiyêk çin o. Enê tewir teşebusê siyasetê kurdan seba ke cidî nîyê, xebata ma zî puynenê, çimkî seba ke xebatê bêbinge yê, şar êdî goş nêdano xebata ma zî.
New; mi gore, averşiyayişê Kirdkî de, 1997 de vejîyayişê kovara Vateyî ra bigêrê heta 2017, yanî gêriyayişê rojnameyê Newepelî, serrê zaf muhîm ê. Kirdkîya nuştekî û edebîyatê Kirdkî enê vîst serran de dewrê xwu yo zerrnîn ciwîya. Bitaybetî welat de, ma xebatêka muhteşeme kerde. Ez serra 1996 ra nat Diyarbekir de kurs dana. Verî, mi partîyan de dayne; ez şiyêne partî, mi kam dîyêne, kîseyê xwu ra yew kovare yan rojname dayê ci, eynî wext de mi o kes mûsnayne wendişê bi Kurdî (Kirdkî û Kurmancî). Dima, destpêkê serranê 2000an de ma Diyarbekir de bi nimitkî kursî dayî. 2009 ra pey êdî ma bi hawayêko eşkera û organîze kursî dayî. Abiyayişê Zazakî.Net, vejîyayişê Newepelî û Şewçila, ronayişê Weşanxaneyê Roşna, xebatê zaf fedakarane û muhteşemî bî; bi berhem û semere bî. Bi seyan kadroyî vejîyayî meydan. Eger enê prosesî qasê des serrê bînî dewam bikerdêne, bingeyêko zaf xurt ameyne meydan. Labelê tayê nêweşan eno averşiyayiş jehrî kerd!
Sey netîce; rewşa Kirdkî, hal û ehwal qet baş nîyo! Tenya bi vetişê yew kovare yew havile nêbena. Eke cehd û cewher çinê bo, eke îstîqrar çinê bo, eke zerrî ra mîlîyetperwerî çinê bo, eke boya ziwanî areqê merdimî ra nêro, bi heyecanê ke sey kefê sabûnî asenê û benê vindî şinê ziwan nêxelisîyeno.
Xulase, badê ke mi Youtub de qiseykerdişê xwu goşdarî kerd, derheqê rewşa peyîne ya Kirdkî de mi waşt enê çiyan bi nûştekî îfade bikerî, çimkî qiseykerdiş de ez nêeşkaya meramê xwu tam îfade bikerî.
Çend rojî verê cû ez şibiya Qilaban, mi waşt ez o hetê welatê ma zî bivînî. Ma şî zozananê Ripinî, ageyrayiş de ma ko ro ameyne, rayirê ma çend saetî dewam kerd. Tam ma resayî diyarê koyî, şebekeyê telefonî aktîf bi. Îdarekarê Nûbiharî kek Silêman Çevîk mi geyra. Kek Silêman bi xwu kurmanc o la weş Dimilkî zano, coka mi dir Dimilkî qisey keno. Va “Ma eno hewte înternetî ser o yew programê suhbetî virazin. Ti û Bîlal qisey bikerê.” Axir, ez ageyraya Diyarbekir û eynî roje şan de ma înternetî ser o wina zindî rewşa Kirdkî ser o suhbet kerd. Dima mi goşdarîya qiseykerdişê xwu kerd. Şima zî eşkenê eno lînk ra goşdarî bikerê: https://www.youtube.com/watch?v=sxyncUcz_KU Çiyo ke mi waştêne ez vajî, ez vana bineyke fam beno la esas dima mi waşt ez fikrê xwu bineyna hîra û tekuz îfade bikerî.
* * *
Eke ma biewnîn rewşa Kirdkî ra, gereka verî ma bineyke bala xwu bidin xwu ra pey. Nîsbet bi miletanê serdestan, tarîx ra nat, ma kurdî wayirê çiyêkê hende asayeyî nîyê ke merdim pê îftîxar bikero. Verînanê ma neke dewletî nêronayê, belê, ronayê. La enê dewletan ma rê yew mîraso asaye nêverdayo. Mesela, dewletê sey Zengîyan, Şedadîyan, Merwanîyan û esas dewleta Eyubîyan (1171-1250) estê. Eyubîyan ra dima, mîrekî zî generalê Selahedînê Eyûbî bî. Heta zafê eşîrê kurdan zî eynî sey dewlete biyê; sîstemê înano polîtîk, serekê înan, îdareyê înan, eskerê înan estbiyê. Labelê nuştiş çinê biyo. Îdarekaranê kurdan nuştiş û qeydkerdiş xwu rê nêkerdo armanc. Sîstemê xwu nuştişî ser o, qeydkerdişî ser o awan nêkerdo. Tarîxo ke nêro nuştiş zî kitm o, çinê yo! Coka ma kurdî mabeynê hîrê miletanê xurtan de, yanî mabeynê ereban û farsan û tirkan de sey yew tebeqeyo dewij û medenîyet ra dûrî mendê. Eke tapû çinê bo, merdim nêeşkeno milkî ser o heq îdîa bikero. Nuştiş û qeydkerdiş zî semedê miletan tapû yo. La çi heyf ke îdareyanê kurdan, dewletanê kurdan, mîrektîyanê kurdan nuştiş, qeydkerdiş xwu rê nêkerdo armanc, yanî bêtapû yê. Erdê înan şarî ser o tapû biyo! Çimkî kurdan şîfaen hukim kerdo! Nika ke ma ewnîyenê tarîx ra, qeydê derheqê kurdan de ancax arşîvê dewletan de yan zî nuşteyanê gerokan de estê. Xwura ê zî bi hawayêko xwezayî bi ziwanê serdestan ê. Ziwano ke tarîx ra nat nênusîyayo, ewro ma nêeşkenê çend serran de aver biberin biresnin sewîyeya ziwananê miletanê serdestan, ma nêeşkenê Tirkî dir reqabet bikerin.
Eno yew. Yê diyin; sey zafê miletan kurdî zî tarîx ra nat çend diyalektan/ziwanan qisey kenê. Nînan ra Kurmancî û Soranî xwu rê firsend dî, bineyke aver şiyî. La Kirdîya ma sey yew ziwano verbel/fekkî, yew ziwano ke perwerde nêdîyo, ser o xebate nêbiya, sehaya nuştiş û wendişî ra, edeb û huner ra temamen teberbiyaye û kitim mende; yew ziwano dewij, yew ziwano ke her mintîqe de, her gelî de, her dewe de, heta her fek de bi hawayêk qisey beno; qisyekerdoxê ci yewbînan ra rehet fam nêkenê. Yanî, miyanê diyalektanê Kurdî de a tewr apeymendî û bêprestîj Kirdî ya! Bêguman ziwan şekil dano komelê xwu, yanî hal û wezyetê ziwanî, eynî wext de hal û wezyetê komelê ke ziwanî qisey keno yo. Ziwanê ma maneno ma, ma zî manenê ziwanê xwu; senî ke Kirdkî problemin a, ma zî o qeyde problemin ê.
Yê hîrêyin; her hîrê miletanê ke ma kurdî girewtê binê tehekumê xwu, yanî ereb û faris û tirkî wayirê tarîxêkê zaf xurtî yê. Mesela, Quran bi erebkî yo; erebkî ziwanê împaratorîya Emewîyan û Ebasîyan, ziwanê perwerdeyî û hiqûqî ya. Fariskî zî ziwanê împaratorîyan, ziwanê edebîyat û hunerî ya; ziwanêko wina ke di hezarî serrî ra nat pê nusîyeno. Ez vana Tirkî zî înan ra kemêr nîya; tewr tay hezar serrî yo ke Erebkî û Fariskî dir misabeqe de ya; ziwanê îdareyî, ziwanê dewletan û împaratorîyan a. Enê her hîrê ziwananê serdestan ser o hende xebatî biyê ke merdim nêeşkeno rewşa Kurdî înan dir miqayese bîle bikero. Coka verînanê ma eke çiyêk nuşto zî, ziwanê serdestan de nuşto. Ziwano ke pê nênusîyo, ziwano ke resmîyetê ci çinê bo, tu qîymet ci rê çin o. Coka ma kenê nêkenê, ma vanê nêvanê, hewa yo; milet Kirdî terk keno.
Yê çarin; ziwan medenîyetî virazeno, medenîyet zî ziwanî aver beno. Miletê serdestî esas bi ziwan û kulturê xwu yê xurtî ma ser o tehekum kenê. Çimkî ziwan bi xwu muqtedîrî ya. Ti bi kamcîn ziwanî perwerde bivînê, kulturê ê ziwanî şekil dano fikrîyatê to. Ziwanê miletanê serdestan, yanî Erebkî û Fariskî û Tirkî tim şekil dayo dinyaya ma ya fikrî. Enê ziwanan ser o hende xebatî biyê, enê ziwanî hende ameyê nuştiş ke êdî problemê xwu hel kerdê. Kam ke enê ziwanan de qisey bikero yan binusno, yew ziwano xericnaye, helnaye, hazir vîneno. Yew ziwano sey asfaltê Londra, sey cadeyê Îstîqlalî. Ziwanê ma, vera ziwananê serdestan de maneno şiverayê barîçekî yê kendalanê Koyê Sipî. Eke rayiro asfalt merdimî ver de bo, qey kendalan ra bikewo diyar? Yanî şar ewnîyeno ke yew ziwano resmî û edilnaye ho ver de, qey ageyro ziwano prîmîtîv qisey bikero!
Yê pancin; kes hurmet nîşanê bêpergalan, rebenan, apeymendeyan û kewteyan nêdano. Mesela, ereb û fars û tirkî yewbînan şinasnenê, mewcûdîyetê yewbînan, tarîxê yewbînan înkar nêkenê. La kurdî înan çim de çinê yê, eke bibê zî kovî û dewij ê. Çira hurmet nîşan bidê ke? Ma fek hurmet ra veradin, sey polîtîkayêka bingeyîne û bi hawayêko sîstematîk bi heme qewet û dezgeyanê xwu, bi qanûnê xwu kurdan çinê kenê. Ziwanê kurdan, heta mewcûdîyetê înan sey sûc vînenê. Yanî ziwanê ma destê ma de biyo “unsûrê sûcî!” Coka ma bi xwu zî êdî ziwan û milîyetê xwu sey çiyo ke gereka bêro çinêkerdiş, miyan ra wedarîyo, her kes ci ra bixelisîyo vînenê. Û xwura ma zaf zeîf ê, ma nêeşkenê vera hukmê serdestan de xwu bipawin, xwu rê yew fikro aîdê xwu birêsin û tetbîq bikerin. Ma bêçare, halê rebenan de heyatêko rezîlane ciwîyenê. Ma teslîmê polîtîkaya çinêkerdişê xwu biyê. Tam halê teslîmîyetî! Coka ma bi lezûbez ziwanê xwu ra, milîyetê xwu ra remenê, întîsabê ziwan û milîyetê serdestî kenê. Çimkî ma rê sewbîna rehetî çin a. Kurdîtî zehmetîyêka hende giran a ke ancax kesê zaf bişiûrî bieşkê dewam bikerê. Ê zî zaf tay ê.
Yê şeşin; heyato rojane de tu îhtîyac bi Kirdî çin o, çimkî ziwanê serdestî heme ca girewto xwu dest. Komelê kurdan, kuçe û bazarê kurdan, rêxistinê ke semedê kurdayetî micadele kenê bîle tirkî qisey kenê. Coka fîgurê ke vernîyê miletê kurdî de yê, hema vajêne, pêru halê tenaquzî de yê, yanî kurdî çelîşkî de yê. Wexto ke çelîşkî dekewte cuya merdimî, karakterê merdimî perçe beno, aoraya merdimî şikîyena, xwurabawerî (özgüven) nêmaneno. Halê çelîşkî de merdim çiyo raşt çewt vîneno, çiyo çewt raşt vîneno.
Hewtin; çiyo ke ziwanê ma bido ciwînayiş tenya hîsîyatê milî yo. Sewbîna tu çiyêk çin o ke ma ziwanê ma ser o konsantre bikero. Labelê nika ma rê milîyetperwerî zî sûc yena dîyayiş! Siyasetê ma bi xwu, yan zî siyaseto ke ma vanê qey siyasetê ma yo, bi ziwanê heqaretî ma ra vano “İlkel miliyetçi”. Mesela, seba ke ez bi hîsanê mîlî ziwan û edebîyatê ma ser o şixulîyena, tayê merdimê ma, yanî kesê ke Kirdkî şiîr nuşto bîle, zaf rehet eşkenê mi bi nasyonalîstî sûcdar bikerê! Mi ra vanê “bi nasyonalîstî vengan dayo”. Oxro ke vîst û di tarîfê nasyonalîstî estê, vîstê înan pozîtîf ê, medenî yê. Tenya êyê ke dereceyê şovenîstîye de yê, yan zî tadîyenê benê nîjadperestî, xirab ê. Raşta ci, mîlîyetperwerî/miliyetçilik fikrêko medenî û pozîtîf o. Labelê ma enê hîsîyatî bîle xwu heram kenê. Mesela ez, eger ez hîsanê xwu yê milî çinê bikerî, ez vana tu motîvasyon mi de nêmaneno ke ez ziwanê ma ser o bixebitî.
Yê heştin; kurdê ke siyaaset kenê, meselaya ziwanî de tu cidîyetê înan çin o. Komele û hereketê ke destpêkê seserra vîstine de ronîyayê, hema vajêne ke ziwanê hemîne ziwanê serdestan o. Şêx Seîd efendî bîle mektûb û talîmatê xwu bi tirkî nuştê. Zafê kadroyanê siyasî yê kurdan, ma vajin Nûrî Dêrsimî, Qedrî Cemîlpaşa, Hesen Hişyar Serdî, Mûsa Anter û hema zafine xatirayê xwu bi tirkî nuştê. Çend serrî verê cû tayê siyasîyê kurdan Diyarbekir de ameyî têhet, bi qîrî û qelebalix va “Platforma Zimanê Kurdî” labelê peynî fis vejîya. Dima nînanê çekdaran bi propaganda va “Torra Ziman û Çandan” la bin ra veng vejîya. Enê rojan behsê “Hereketê Ziwanê Kurdî” beno, la ho meydan de ke tu çiyêk çin o. Enê tewir teşebusê siyasetê kurdan seba ke cidî nîyê, xebata ma zî puynenê, çimkî seba ke xebatê bêbinge yê, şar êdî goş nêdano xebata ma zî.
New; mi gore, averşiyayişê Kirdkî de, 1997 de vejîyayişê kovara Vateyî ra bigêrê heta 2017, yanî gêriyayişê rojnameyê Newepelî, serrê zaf muhîm ê. Kirdkîya nuştekî û edebîyatê Kirdkî enê vîst serran de dewrê xwu yo zerrnîn ciwîya. Bitaybetî welat de, ma xebatêka muhteşeme kerde. Ez serra 1996 ra nat Diyarbekir de kurs dana. Verî, mi partîyan de dayne; ez şiyêne partî, mi kam dîyêne, kîseyê xwu ra yew kovare yan rojname dayê ci, eynî wext de mi o kes mûsnayne wendişê bi Kurdî (Kirdkî û Kurmancî). Dima, destpêkê serranê 2000an de ma Diyarbekir de bi nimitkî kursî dayî. 2009 ra pey êdî ma bi hawayêko eşkera û organîze kursî dayî. Abiyayişê Zazakî.Net, vejîyayişê Newepelî û Şewçila, ronayişê Weşanxaneyê Roşna, xebatê zaf fedakarane û muhteşemî bî; bi berhem û semere bî. Bi seyan kadroyî vejîyayî meydan. Eger enê prosesî qasê des serrê bînî dewam bikerdêne, bingeyêko zaf xurt ameyne meydan. Labelê tayê nêweşan eno averşiyayiş jehrî kerd!
Sey netîce; rewşa Kirdkî, hal û ehwal qet baş nîyo! Tenya bi vetişê yew kovare yew havile nêbena. Eke cehd û cewher çinê bo, eke îstîqrar çinê bo, eke zerrî ra mîlîyetperwerî çinê bo, eke boya ziwanî areqê merdimî ra nêro, bi heyecanê ke sey kefê sabûnî asenê û benê vindî şinê ziwan nêxelisîyeno.
Xulase, badê ke mi Youtub de qiseykerdişê xwu goşdarî kerd, derheqê rewşa peyîne ya Kirdkî de mi waşt enê çiyan bi nûştekî îfade bikerî, çimkî qiseykerdiş de ez nêeşkaya meramê xwu tam îfade bikerî.
Yorumlar
Yorum Gönder