Xeta çewte gayê pîrî ra ya!

Meşxeleyê xebate ver rewna ra mi blogê xwu de nênuşto. Coka ez vana qey mi yew îhmalkarîye kerda.

Ez çi binusnî? Çiyê nuştişî zaf ê.

Eke çim bizano bivîno, aqil bieşko îdrak bikero, hiş bieşko wegêro, heyat bi tecrubeyan dekerde yo. Mesela, yew vateyê şarê ma esto, vanê “Verînan peyînan rê çiyêk nêverdayo!” Yanî merdimanê verînan her çî ser o fikrê xwu vato; heme çî tecrube kerdo.

Heqîqeten zî wina yo. Çimkî wexto ke ma bala xwu baş bidê vateyanê verînan ser, yan zî ma bala xwu bidê nuşte û şîret û aforîzmayanê aliman û zanayan ser, ma do bivînê, her çiyo ke ma sere ra vîyareno yan zî ma ser o fikirîyenê, verînan sere ra zî vîyarto û înan ma ra ver fikrê xwu vato. Labelê ez vana, her merdim wayirê yew dinyaya mistesna yo. Coka her kes eşkeno tecrubeyê xwu bi uslûbê xwu şîrove bikero û bi yew tehmo ciya bido werdiş.

Yewna vateyê verînanê ma esto, vanê “Xeta çewte gayê pîrî ra ya!” Yanî xeta pîlan ra, serek û sermiyanan ra yena; xûy û exlaqê pîlî senî bo, qicî yan zî pagirewteyî o qeyde şekil gênê û têwgeyrenê. Eke sermiyan baş bo, pagirewteyê ci zî baş benê; eke xirab bo, pagirewteyî zî xirab benê. Eno derheq de ez wazena heyatê xwu ra yew nimûne bidî.

Ma kurdê Bakurî mecbûren şinê dewleta tirkan rê wezîfeyê eskerî kenê. Mi zî eno wezîfe kerd. Mi qismê ecemîtî Qonya û Erzingan de, qismê westatî zî Qibris de kerd. Qibris de, mi dewa Tremeşe de eskerî kerde. Tirkan badê ke nîmeyê Qibrisî girewto, sey cayanê bînan nameyê ena dewe zî bedelnayo kerdo Erdemli. Ez buliga qirargeyî ya alayîya topvanan de biya. Pa efseran û binefseran, mewcûdê ma dorê se û şeştî eskerî bi.

Yew kilîsaya muhteşeme ena dewe de bî. Vatêne Qibris de kilîsaya tewr verîn a. Artêşa tirkan ena kilîsa kerdbî depoyê cebilxaneyî. Hewşê kilîsa de yew bîr estbi, vatêne awa enê bîrî tebarik a. La fekê bîrî pêt girewte bi.

Wexto ke ez şiya, qumandanê buliga ma yew serwano qidemgirewte ke namzedê serhengîye bi. Şarê Meraşî bi, emrê ci çewres ra vîyartbi. Bulige dir eleqedar nêbiyêne, coka bulige de tu nîzam û întîzam çinê bi. Kurmancê ma vanê “Mezin reqisî, piçûk hewisî.” Yanî, pîlî se bikerê, qijî zî înan ra mûsenê û eynî o qeyde têwgeyrenê.

Seba ke bulige de disîplîn, nîzam û întîzam çinê bi, coka hema kam bi kamî eşka, kamî heqaret bi kamî kerd, kamî kam pelexna. Mesela, taykine bi şewe qet nobete nêgirewtêne, la tayê di reyî wuriştêne nobete. Werdxane de tebexê werdî bîle seypê denêbiyêne; tebexê taykine pirrî goşt, yê taykine asteyê reqûrûtî…

Ez ke şiya a bulige, mi va qey ez dekewta cehenem. Enê halî qasê di aşmî dewam kerd. Axirî, tayina qumandanê bulige vejîya. O şi, yew serwano qidemgirewteyo bîn ame. Şarê Paliyî bi, emrê ci nizdîyê pancasî. Camêrd wayirê yew karakterê temîzî bi ke nengan ra, uslûbo bêmarîfet ra qet hes nêkerdêne. Yewo adil, heqperest û bi dîsîplîn ke her hereketê ci de nîzam û întîzam estbi. Her çiyê bulige dir, eskeran dir yew bi yew eleqedar biyêne. Her çiyo xelet ke dîyêne, defterê xwu de not kerdêne û wexto ke serê sibaynan îctîma de tekmîl girtewtêne, ma rê dergaderg nesîhet kerdêne.

Rîyê çalanê foseptîkî ra ê doran bibî pirrî merreyî. Ma tersanê merreyan ra nêaftareyne bi rehetî rakewê. Merreyan çenteyê ma, kincê ma heme werdêne. Enê qumandanî Beledîyeya Lefkoşe ra ekîb da ardiş, ê doran îlac kerd. Bi eno qeyde kokê merreyan ard. Verê cû awe çinê bî ke ma xwu bişuwê. Nizdîyê sînorê buliga ma de miyanê bexçeyî de yew bîr estbi. Qumandanî bi tesîsatê lûleyan o bîr ra awe da antiş. Êdî ma her roje xwu şutêne.

Enê qumandanî davîst rojan de hal û wezîyetê bulige bi temamî bedelna. Bêedaletî, tehda, heqaret, nengî, ziwançepelî û bêhurmetî bulige ra wedarîyayî, her kes yewbînî dir bi sey birayan.

O wext mi ferq kerd ke xûy û exlaqê qumandanê bulige sîrayetê temamê bulige keno. Yew qumandan senî biwazo, eşkeno o qeyde şekil bido maîyetê xwu. Yan zî maîyet ewnîyeno qumandanî ra û o qeyde têwgeyreno.

* * *

Şeşê enê gulanî de beno hîris û heşt serrî ke mi teskere girewto. Zerfê enê zemanî de mi tim roşnayîya enê tecrubeyî ra ewnîya biyenan ra. Nika çiyo ke ez eşkena sey tecrube vajî eno yo. Yew keye de xûy û exlaqê pîlî çi bo, xûy û exlaq, hal û hereketê şarê ê keyeyî zî teqrîben o qeyde beno. Çimkî karakterê zafê însanan pîlan gore şekil gêno.

Ancî karakter û exlaq, fikir û pratîk, hal û hereketê pîlê yew kome, yew grûbe, yew cemaet yan zî teşkîlatî çi bo, karakter û exlaq, fikir û pratîk, hal û hereketê mensûban û pabesteyan zî teqrîben wina şekil gêno.

Tenya eno nîyo, emîn bên, neke tecrubeyê xwu ra, nika ez eşkena îsbat bikerî, eynî çî semedê partîyan, rejîmê dewletan û heta ke bi yew hawayo pêroyî semedê dînan zî wina yo. Karakter û exlaq, fikir û pratîk, hal û hereketê lîderê partîyêk yan rejîmê dewletêk çi bo, polîtîkaya înan zî o qeyde şekil gêna; karakter û exlaq, fikir û pratîk, hal û hereketê mesûlan û îdarekaran, terefdaran û mensûbanê partî yan rejîmê dewlete zî o qeyde beno. Çimkî însan zeîf o; coka hem meylê însanî teqlîdkerdişî ser o yo, hem zî seba ke însanî wazenê xwu lîderî het de şîrîn bikerê yan zî lîderî memnûn bikerê, zerrî û can ra waştiş û îxtîrasanê ci rê xizmet kenê. Bi eno qeyde bê ke ferq bikerê, karakter û xûy û exlaqê lîderî gênê. Ez eşkena vajî dîn zî wina yo. Bingeyê xûy û exlaqê komelî de tesîrê dînî û karakterê pêxemberê ê dînî xorîn ra aseno.

Ena saete de enê çiyî hişê mi ra vîyartî û mi nuştî. Ez hêvîdar a ke wendoxê ercîyayeyî zî wendiş ra keyf bigêrê û dinyaya înan a fikrî de yew penceraya newîye abo.

Resim: Rosa Bonheur